PMS. Objawy, diagnostyka, leczenie

Zdefiniowano aż 300 symptomów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), a przypadłość została sklasyfikowana jako choroba przez Światową Organizację Zdrowia. 

PMS potrafi wywrócić życie codzienne o 180 stopni. Zmiany nastrojów, migreny, bóle brzucha czy nadmierne zmęczenie wpływają na zdolność do wykonywania obowiązków zawodowych i społecznych. Coraz więcej lekarzy przestaje bagatelizować problem i poszukuje sposobów na ulżenie kobietom w tym trudnym czasie.

PMS – co to jest?

Zgodnie z najnowszymi badaniami, jednego lub więcej objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego doświadcza ponad 80 proc. kobiet. Zaledwie 3-8 proc. jest diagnozowanych klinicznie. U 2 proc. stwierdza się odmianę dysmorficzną, czyli PMDD, w której występuje jednocześnie minimum pięć symptomów.

Najpopularniejszymi objawami PMS są:

• wahania nastrojów
• rozdrażnienie
• płaczliwość
• wzdęcia brzucha
• bóle głowy lub pleców

Jednak zidentyfikowano aż trzysta pozostałych symptomów. Dla zdiagnozowania dolegliwości kluczowy jest moment ich występowania – od 10 dni poprzedzających miesiączkę aż do pojawienia się krwawienia. U nielicznych pacjentek objawy utrzymują się również podczas okresu. 

Bywają osoby, u których zestaw symptomów i ich nasilenie są różne w poszczególnych miesiącach. Prawdopodobnie zależy to od jajnika, w którym akurat dojrzewa komórka jajowa. Jednak na występowanie zespołu napięcia mają wpływ czynniki, takie jak dieta, aktywność fizyczna i poziom stresu. Podczas stresujących miesięcy możesz mocniej odczuwać objawy napięcia przedmiesiączkowego. 

PMS – przyczyny

Dopiero od kilku lat PMS uznawany jest za jednostkę chorobową. Dlatego konkretne przyczyny jego występowania nie są w pełni znane. Prawdopodobnie ma to związek z większymi lub mniejszymi wahaniami hormonów w fazie lutealnej cyklu. Następuje wtedy gwałtowny spadek estrogenu i wzrost poziomu progesteronu. Jednak u niektórych kobiet progesteronu jest nadal zbyt mało, co zaburza funkcjonowanie organizmu. Wtedy pojawiają się objawy PMS.  

Inna teoria zakłada, że dolegliwość ma związek z poziomem prolaktyny. Jest to hormon wytwarzany głównie przez przysadkę mózgową, który odpowiada m.in. za produkcję mleka podczas laktacji, dobry nastrój i działanie układu odpornościowego. Poziom tego związku jest w miarę równy w trakcie całego cyklu. Niektóre kobiety doświadczające zespołu są nadwrażliwe na prolaktynę lub produkują jej zbyt dużo.

Kolejną przyczyną napięcia przedmiesiączkowego mogą być zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników w mózgu – dopaminy i serotoniny. Należy wspomnieć, że ich poziom jest ściśle związany z progesteronem i estrogenem. Specjaliści dopatrują się również czynników genetycznych w występowaniu PMS. Jeśli doświadczyła go twoja matka, prawdopodobnie również będziesz mieć ten problem. 

Zespół napięcia przedmiesiączkowego – objawy

Objawy PMS obejmują sferę psychiczną i fizyczną. Do postawienia diagnozy wystarczy występowanie zaledwie jednego z niżej wymienionych symptomów w okresie kilku dni poprzedzających miesiączkę. 

PMS – objawy psychiczne

• wahania nastrojów
• drażliwość
• płaczliwość przed okresem 
• bezsenność
• niepokój
• podwyższony poziom stresu 
• wzrost lub spadek libido
• problemy z koncentracją i pamięcią
• agresja
• depresja

PMS – objawy fizyczne

• zatrzymywanie wody w organizmie
• bóle brzucha
• wzdęcia
• biegunki
• zaparcia
• bóle w dole pleców 
• bóle głowy (w tym migreny)
• tkliwość lub ból piersi 
• ból stawów przed okresem
• trądzik
• puchnięcie nóg i twarzy
• obniżona sprawność fizyczna
• wzrost wagi
• wzmożony apetyt

Typy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Zespół napięcia przedmiesiączkowego dzieli się na tradycyjny PMS i poważniejsze przedmiesiączkowe zaburzenie dysmorficzne (PMDD). Podstawowym kryterium podziału jest ilość występujących jednocześnie objawów i ich wpływ na codzienne funkcjonowanie. Tradycyjny zespół PMS występuje w formie:

• łagodnej – nie utrudnia wykonywania obowiązków 
• umiarkowanej – wpływa negatywnie na życie osobiste i zawodowe, jednak umożliwia w miarę normalne funkcjonowanie 
• ciężkiej – objawy uniemożliwiają prowadzenie normalnego życia, kobieta jest zmuszona zrezygnować z obowiązków zawodowych i ograniczyć kontakty społeczne; dodatkowo ten rodzaj schorzenia jest odporny na leczenie

Czym jest PMDD? 

Ciężki PMS zazwyczaj okazuje się w rzeczywistości przedmiesiączkowym zaburzeniem dysmorficznym. Podstawowa różnica polega na tym, że Pacjentki cierpiące na PMDD doświadczają minimum pięciu różnych objawów charakterystycznych dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego.  Dodatkowo, są one znacznie bardziej nasilone niż w przypadku klasycznej odmiany. 

Do zdiagnozowania PMDD konieczne jest występowanie objawów psychicznych. U osób z tą dolegliwością przed okresem pojawiają się napady agresji, szału, myśli samobójcze i depresja, która uniemożliwia funkcjonowanie. Co ciekawe, gospodarka hormonalna u Pacjentek z PMDD zazwyczaj nie jest zaburzona. Specjaliści dopatrują się przyczyn w genach i wyższej wrażliwości na naturalne wahania estrogenu i progesteronu. 

Diagnostyka

Zasady diagnostyki zespołu napięcia przedmiesiączkowego opisano w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Położników i Ginekologów ICD-10. Z kolei diagnozowanie PMDD odbywa się na podstawie objawów wyszczególnionych w klasyfikacji DSM-V stworzonej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Stwierdzenie choroby poprzedza szczegółowy wywiad z pacjentką. Jej subiektywne odczucia zazwyczaj wystarczają do postawienia diagnozy. 

W celu znalezienia przyczyny występowania PMS lub PMDD lekarz może zlecić morfologię i cytologię hormonalną. Badanie z krwi pozwala określić poziom hormonów płciowych i prolaktyny. Cytologia służy ustaleniu, czy wszystkie fazy cyklu przebiegają prawidłowo oraz jakie jest stężenie hormonów w każdej z nich. Dlatego wymaz pobierany jest trzy razy: między 6. a 9. dniem cyklu, następnie pomiędzy 13. i 14. i na koniec w okresie od 21. do 24. dnia cyklu.

Ginekolodzy czasem zalecają prowadzenie dziennika objawów przez czas dwóch miesięcy, aby stwierdzić regularność w ich występowaniu. W przypadku PMDD objawy muszą pojawiać się co miesiąc przez minimum rok. Przed postawieniem diagnozy należy wykluczyć współistnienie chorób psychicznych, takich jak depresja, stany lękowe i zaburzenia osobowości oraz dolegliwości natury endokrynologicznej np. problemów z tarczycą, endometriozy czy chorób autoimmunologicznych.     

Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Leczenie PMDD i PMS uzależnione jest od stopnia nasilenia objawów. W przypadku łagodnego i umiarkowanego zespołu napięcia lekarz powinien wpierw zalecić zmianę trybu życia –ograniczenie używek, kofeiny, zmniejszenie spożycia soli i stosowanie zbilansowanej diety. W drugiej fazie cyklu zalecane jest zwiększenie aktywności fizycznej do minimum 30 minut dziennie, głównie ćwiczeń aerobowych i relaksacyjnych.

Jeśli pacjentka nie zauważa poprawy lub objawy znacznie utrudniają funkcjonowanie, wprowadza się farmakoterapię. Lekami pierwszego rzutu są selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) lub noradrenaliny (SNRI). Wpływają one głównie na objawy psychiczne, ponieważ zazwyczaj stosowane są w leczeniu depresji. W zależności od schematu terapii zalecane jest przyjmowanie ich przez cały okres cyklu lub wyłącznie przez dwa tygodnie fazy lutealnej. 

Farmaceutykami drugiego rzutu są tabletki antykoncepcyjne. Mają na celu zatrzymanie owulacji, dlatego przerwa między opakowaniami powinna zostać skrócona z 7 dni do 4 lub należy zupełnie z niej zrezygnować. Warto wspomnieć, że sukcesy w przeciwdziałaniu PMS odnoszą jedynie tabletki z konkretnymi substancjami czynnymi – drospirenonem oraz progestagenem o działaniu antymineralokortykosteroidowym i antyandrogennym.

Ostatnim typem farmakoterapii stosowanym w przypadku braku efektów poprzednich metod jest leczenie analogami gonadoliberyny. Hamują one uwalnianie hormonów zwanych gonadotropinami, które pobudzają do działania narządy rozrodcze. Ze względu na inwazyjność terapii może być ona stosowana maksymalnie przez 6 miesięcy. W jej trakcie występują liczne skutki uboczne, w tym zmniejszenie gęstości kości, które może prowadzić do osteoporozy.

Alternatywne metody leczenia

Pierwszym krokiem w leczeniu PMS powinna być zmiana nawyków żywieniowych. W drugiej fazie cyklu wprowadź do diety produkty zawierające tryptofan – związek, który konieczny jest do produkcji serotoniny i melatoniny. Należą do nich m.in. przetwory mleczne, tofu, cieciorka, orzechy, sezam, drób i ryby. Jeżeli jednym z objawów są napady głodu, ważne jest również dostarczanie odpowiednich ilości błonnika poprzez spożywanie pełnoziarnistych węglowodanów i dużych ilości warzyw. 

Ograniczaj spożycie kofeiny i soli. Duże ilości kawy mogą zwiększać poziom stresu i rozdrażnienie. Z kolei sól powoduje wzmożone zatrzymywanie wody w organizmie. Priorytetem powinno być wypijanie minimum 2 litrów wody dziennie. 

Zalecana jest również regularna aktywność fizyczna o średniej intensywności np. bieganie, aerobik czy jazda na rowerze. Do swoich nawyków dodaj również stosowanie technik relaksacyjnych – medytacji i jogi. W drugiej fazie cyklu zadbaj o jakościowy sen i odpoczynek przez co najmniej 7 godzin na dobę. 

Wśród suplementów polecanych dla kobiet cierpiących z powodu zespołu wymieniane są: olej z wiesiołka, witaminy z grupy B, D i E, kwasy omega-3, magnez, żelazo i cynk. Warte uwagi jest zioło – niepokalanek mnisi, który w licznych badaniach łagodził objawy PMS, menopauzy oraz regulował cykl menstruacyjny.

Leczenie PMS za pomocą medycznej marihuany

Medyczna marihuana może być pomocna w łagodzeniu wielu objawów PMS. Zarówno CBD, jak i THC, wykazują pozytywne rezultaty jeśli chodzi o zmniejszanie bólu, rozluźnianie mięśni czy regulacji nastroju.

CBD – objawy fizyczne

W łagodzeniu spektrum objawów PMS i PMDD można wykorzystać medyczną marihuanę, najczęściej CBD. Badania na szczurach potwierdziły wpływ kannabidiolu na zmniejszone odczuwanie bólu. Zresztą właśnie ze względu na działanie przeciwbólowe marihuana stosowana jest m.in. w leczeniu raka czy stwardnienia rozsianego. Istnieją również dowody na związek występowania migren z niedoborem endokannabinoidów. Medyczna marihuana pomaga zredukować ich objawy poprzez przywrócenie równowagi w poziomie tych związków.

CBD – objawy psychiczne

CBD wpływa również pozytywnie na psychiczne objawy PMS. Klinicznie potwierdzono, że poprawia nastrój oraz zmniejsza niepokój i lęki – nawet w przypadku podania pojedynczej dawki. Oprócz tego, kannabidiol wielokrotnie wykazał też terapeutyczne działanie w przypadku osób cierpiących na bezsenność.

Co ciekawe, przeprowadzono badania, w których CBD wpłynęło na zmniejszenie zmian trądzikowych. Potwierdzono, że układ endokannabinoidowy reguluje wydzielanie sebum, wspomaga odbudowę komórek skóry i ma działanie przeciwzapalne. Dlatego też, zarazem stosowanie kosmetyków z zawartością medycznej marihuany, jak i doustne jej spożywanie przed okresem (olej CBD), może wpłynąć na poprawienie stanu skóry.

THC

Z kolei zażywanie konopi z przewagą THC powinno zminimalizować bóle mięśni i brzucha jak pokazują badania. Tetrahydrokannabinol rozluźnia mięśnie i relaksuje, co zapobiega skurczom macicy nie tylko przed miesiączką, ale również w trakcie.

Medyczna marihuana może pomóc w radzeniu sobie z objawami PMS. Jest to zdecydowanie mniej inwazyjna metoda niż popularne leki antydepresyjne lub antykoncepcja hormonalna. Coraz więcej kobiet zwraca się ku naturalnym sposobom łagodzenia objawów PMS, a produkty takie jak olej CBD są wśród nich najczęściej polecane. Warto dobrać odpowiednie stężenie we współpracy ze specjalistą, aby leczenie przyniosło najlepsze rezultaty.