Pełen mechanizm działania przeciwzapalnego kannabinoidów nie został jak dotąd poznany. Jednak pod względem chemicznym wiąże się z wytwarzaniem substancji podobnych do glikokortykosteroidów, które zmniejszają syntezę prostaglandyn – substancji odpowiedzialnych za wywołanie i utrzymywanie stanu zapalnego. Poniżej prezentujemy przegląd badań, które skupiły się na przeciwzapalnych właściwościach medycznej marihuany w leczeniu przewlekłych chorób zapalnych.
Układ endokannabinoidowy w leczeniu chorób zapalnych
Układ endokannabinoidowy (ECS) to jeden z podstawowych układów ludzkiego organizmu. Składa się z receptorów, endokannabinoidów i enzymów metabolicznych, a jego elementy rozsiane są po całym ciele. Znajdziemy go m.in. w:
- mózgu,
- płucach,
- skórze,
- przewodzie pokarmowym,
- układzie nerwowym.
ECS odpowiada za regulowanie wszystkich procesów zachodzących w organizmie i pomaga utrzymać jego równowagę tzw. homeostazę. W przypadku zachwiania homeostazy, układ zaczyna produkować endokannabinoidy, które przywracają jego prawidłowe funkcjonowanie.
Kannabinoidy zawarte w marihuanie leczniczej posiadają zdolność aktywacji receptorów układu endokannabinoidowego. Mogą modulować ich działanie i dzięki temu wykazywać liczne korzystne efekty terapeutyczne. Jedną z właściwości THC i CBD, jest zmniejszenie reakcji zapalnej na wielu płaszczyznach. Dzięki temu leczenie medyczną marihuaną może wspomagać terapię przewlekłych chorób zapalnych m.in.
- choroby Leśniowskiego-Crohna,
- wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
- łuszczycy,
- przewlekłej choroby obturacyjnej płuc,
- choroby Alzheimera,
- choroby Parkinsona.
THC i CBD w chorobach zapalnych jelit
Kannabinoidy mogą pomóc w leczeniu chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Jest to związane z układem endokannabinoidowym, a dokładnie receptorami CB1 i CB2, które wykryto w jelitach, w tym w mięśniówce jelitowej, splocie podśluzówkowym i nabłonku. Wykazano, że aktywacja receptorów nie tylko zmniejsza stan zapalny, ale również łagodzi objawy pozajelitowe. Ponadto wstępne badania sugerują, że kannabinoidy mogą działać przeciwnowotworowo w obrębie jelit.
Podanie medycznej marihuany u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit, wiąże się z hamowaniem uwalniania markerów zapalnych i cytokin prozapalnych, takich jak IL-1β i TNF-α, co zmniejsza stan zapalny i poprawia immunologiczną równowagę jelit. Ponadto korzystnie wpływa na uszkodzony nabłonek, przyspieszając jego regenerację i proces gojenia.
W jednym z randomizowanych badań klinicznych wykazano, że podanie konopi indyjskich pacjentom z nieswoistymi zapaleniami jelit, łagodzi ból brzucha, skurcze brzucha i biegunkę. Ponadto zgłaszano wysoki wskaźnik odpowiedzi na leczenie, remisję kliniczną oraz ogólną poprawę jakości życia.
Kannabinoidy w chorobach zapalnych skóry
Ludzka skóra posiada receptory kannabinoidowe CB1 i CB2, które znajdują się m.in. w keratynocytach, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych i fibroblastach. W związku z tym, układ endokannabinoidowy odgrywa istotne znaczenie w leczeniu chorób skóry.
Kannabinoidy hamują proliferację i różnicowanie keranocytów naskórka, co zmniejsza objawy chorób skóry m.in. łuszczycy. Dodatkowo stymulują receptory CB2, co powoduje uwalnianie peptydów opioidowych i wywołanie efektu przeciwbólowego. THC i CBD wpływają również na układ neuro-immuno-skórno-endokrynny, który reguluje funkcje skóry i utrzymuje ją w równowadze.
Funkcjonowanie bariery ochronnej skóry opiera się na współpracy komórek odpornościowych z komórkami skóry. W przypadku dysfunkcji tego układu, dochodzi do powstania chorób, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik, zaburzenia wzrostu włosów i karcynogeneza. Kannabinoidy poprzez hamowanie uwalniania cytokin prozapalnych, zmniejszają stan zapalny odpowiedzialny za powstanie chorób skóry. Ponadto redukują towarzyszące objawy (np. świąd) i przyspieszają gojenie.
Badania wykazują aktywny udział receptorów CB1 i CB2 w chorobach zapalnych skóry. W przypadku łagodnego i złośliwego nowotworu skóry, kannabinoidy hamowały zmiany zachodzące w komórce organizmu, które prowadzą do powstania nowotworu. W niektórych przypadkach zmniejszały również progresję guza, poprzez hamowanie uwalniania IL-1β – czynnika pobudzającego reakcję zapalną.
Medyczna marihuana w chorobach układu oddechowego
Zdolność medycznej marihuany do rozszerzania oskrzeli i zmniejszania reakcji zapalnej, sugeruje jej potencjał leczniczy w chorobach dróg oddechowych. Badania przedkliniczne wykazały, że kannabinoidy aktywując receptory CB1 i CB2, zmniejszają skurcze w oskrzelach i hamują odruch kaszlowy.
W przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP), za jeden z mechanizmów utrzymującego się przewlekłego stanu zapalnego uważa się zmniejszoną ekspresję receptorów CB2. Dodatkowo chorobie towarzyszy podwyższony poziom cytokin prozapalnych, w tym TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), które są produkowane głównie przez aktywne monocyty i makrofagi. Aktywacja receptorów CB2 zmniejsza stan zapalny poprzez spadek m.in. makrofagowego białka zapalnego-1α.
Wykazano również istotne znaczenie CBD w przebiegu chorób układu oddechowego. Kannabidiol wywiera szeroki zakres immunomodulacji oraz działa przeciwzapalnie, co wpływa na zmniejszenie produkcji cytokin odpowiedzialnych za ostre uszkodzenie płuc. Wykazuje również hamujące działanie na rozwój zwłóknienia płuc, tym samym poprawiając ich czynność. W innym badaniu, udowodniono wpływ THC na zmniejszenie proliferacji komórek odpornościowych i hamowanie produkcji cytokin prozapalnych w przebiegu zapalenia dróg oddechowych.
Lecznicze marihuana w chorobach neurologicznych
Receptory układu endokannabinoidowego znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Szczególne znaczenie odgrywają receptory CB1, które wykryto w hipokampie, zwojach podstawy mózgu i móżdżku. Uważa się, że stosowanie medycznej marihuany może przeciwdziałać stanom zapalnym w układzie nerwowym.
Niektóre badania wykazują, że kannabinoidy (THC i CBD) mogą działać neuroprotekcyjnie i przeciwzapalnie na OUN, poprzez redukcję wolnych rodników i prozapalnych cytokin. Jest to szczególnie istotne w przypadku chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Choroba Alzheimera, Parkinsona, Huntingtona lub stwardnienie rozsiane (SM).
Istotne znaczenie na przebieg chorób neurologicznych ma również kannabigerol (CBG), który stanowi mniej niż 10% kannabinoidów zawartych w konopiach (Cannabis sativa L.).
Badania in vitro i in vivo wykazały, że CBG posiada właściwości neuroprotekcyjne, co zmniejsza nasilenie chorób neurologicznych m.in. choroby Huntingtona, choroby Parkinsona, stwardnienia zanikowego bocznego i stwardnienia rozsianego. Dodatkowo zmniejsza substancje prozapalne, takie jak TNF-α, IL-1β, IL-6, prostaglandyne E2 (PGE2) i MIP-1α. Wykazuje również właściwości antyoksydacyjne.
Podsumowanie
Kannabinoidy potrafią działać na wielu obszarach jednocześnie, co sprawia, że mogą być pomocne w leczeniu wielu chorób. Biorą udział m.in. w procesach immunologicznych oraz wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Dotychczas przeprowadzone badania sugerują ich potencjał leczniczy w chorobach zapalnych jelit, chorobach układu oddechowego i neurologicznego. Jednak część badań nie pozwala na postawienie konkretnych wniosków, dlatego potrzeba dobrze zaprojektowanych badań klinicznych, aby określić ich dokładne zastosowanie w przewlekłych chorobach zapalnych.
