PCOS – co to jest?
Zespół policystycznych jajników, inaczej określany jako PCOS (od ang. polycystic ovary syndrome) lub syndrom wielotorbielowatych jajników, jest najczęściej diagnozowaną chorobą endokrynną u miesiączkujących kobiet. Obecnie częstotliwość jego występowania w tej grupie określa się w granicach 4-20 proc. Statystyki budzą obawy głównie ze względu na fakt, że schorzenie znacznie utrudnia lub zupełnie uniemożliwia zajście w ciążę.
U kobiet cierpiących na PCOS występuje podwyższony poziom męskich hormonów – androgenów. W wyniku ich działania w policystycznych jajnikach powstają liczne torbiele, które uniemożliwiają pełen rozwój dojrzewającej komórki jajowej lub jej późniejsze uwolnienie do jajowodu. Owulacja zostaje zatrzymana, często zdarzają się również cykle bezowulacyjne.
Zespół wielotorbielowatych jajników zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości oraz cukrzycy typu 2. Wiąże się z insulinoopornością, a także podwyższonym poziomem insuliny we krwi. Oba symptomy mogą prowadzić do rozwoju nadciśnienia, miażdżycy i innych chorób układu krążenia.
U osób z PCOS częściej występuje również rak endometrium, ponieważ brak miesiączek powoduje zbyt rzadkie złuszczanie błony śluzowej macicy.
Zespół policystycznych jajników – objawy
Objawy zespołu policystycznych jajników obejmują wiele procesów w organizmie. Dlatego choroba znacznie obniża jakość życia i wpływa negatywnie na stan psychiczny kobiety.
Głównym objawem PCOS jest podwyższony poziom androgenów, który powoduje większość pozostałych symptomów w tym:
- hirsutyzm, czyli występowanie ciemnych, grubych włosów na ciele w miejscach typowych dla mężczyzn m.in. na twarzy, rękach, klatce piersiowej,
- nieregularne miesiączki,
- zanik owulacji,
- obfite krwawienia menstruacyjne,
- trądzik,
- nasilony zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- otyłość brzuszną,
- łysienie androgeniczne,
- inne dolegliwości skórne np. rogowacenie, łojotok.
Podczas diagnostyki lekarz może stwierdzić również symptomy niewidoczne dla pacjentki:
- nadmierną ilość torbieli w jajnikach,
- powiększenie jajników, co często powoduje nawracający ból w okolicach miednicy,
- podwyższony poziom insuliny,
- nieprawidłowy stosunek hormonów przysadki – LH do FSH,
- obniżenie stężenia białka odpowiedzialnego za transport hormonów płciowych (SHBG),
- podwyższony poziom hormonów DHEA, DHEA-S i prolaktyny,
- nieprawidłowości w poziomie lipidów we krwi.
Zespół policystycznych jajników – przyczyny
Konkretne przyczyny występowania zespołu policystycznych jajników nie zostały ustalone. Prawdopodobnie choroba przekazywana jest genetycznie. Często w przypadku zdiagnozowania PCOS u matki, chorują później także jej córki. Innym powodem może być nadmiar androgenów w ciele kobiety w okresie ciąży, co niekorzystnie wpływa na płód. Warto zauważyć, że podwyższone stężenie męskich hormonów u matki może wynikać właśnie z wielotorbielowatości jajników.
Kolejna teoria uznaje hiperinsulinizm i insulinooporność za przyczynę, a nie symptom choroby. Zgodnie z nią nadmiar insuliny wpływa na wzrost produkcji androgenów, który bezpośrednio zaburza owulację. U kobiet z PCOS często występuje również niska ilość białych krwinek, co zwiększa stan zapalny organizmu.
Zespół policystycznych jajników a ciąża
Wiele kobiet zadaje sobie pytanie, czy mając zespół policystycznych jajników można zajść w ciążę? Przy nieregularnych miesiączkach lub braku owulacji jest to utrudnione. Jednak u osób z łagodnym przebiegiem choroby problemy z zapłodnieniem niekoniecznie muszą wystąpić. U pozostałych wdrożenie leczenia ukierunkowanego na przywrócenie cykli owulacyjnych znacznie zwiększa prawdopodobieństwo poczęcia.
Należy jednak pamiętać, że ciąża u kobiet z PCOS częściej kończy się poronieniem, czasem spowodowanym pęknięciem torbiela w jajniku. Choroba zwiększa również ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej. Dlatego pacjentka powinna pozostawać pod stałą opieką ginekologa, który będzie kontrolował wielkość torbieli w jajnikach oraz poziom glukozy we krwi.
Jak zdiagnozować PCOS?
Jak rozpoznać zespół policystycznych jajników? Zazwyczaj jest on widoczny już podczas ginekologicznego USG. Jajniki są powiększone, ich objętość wynosi powyżej 10 cm3. Badanie obrazowe pokazuje liczne torbiele będące pozostałością nierozwiniętych komórek jajowych. Jednym z kryteriów diagnostycznych jest także ich ilość – pęcherzyków musi być co najmniej 20, a ich średnica mieścić się w granicach 2-9 mm.
Równie ważne są badania hormonów wykonane w pierwszej fazie cyklu. Lekarz zleca oznaczenie poziomu testosteronu, białka SHBG, androstendionu i dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) oraz hormonów LH i FSH. Konieczne jest również zmierzenie stężenia glukozy i insuliny we krwi. Dodatkowo można wykonać test oddechowy po obciążeniu glukozą (OGTT).
Tak szeroka diagnostyka ma na celu wykluczenie innych schorzeń, które charakteryzują się hiperandrogenizmem w tym:
- choroby Cushinga,
- zaburzeń tarczycy,
- wrodzonego przerostu nadnerczy,
- hiperprolaktynemii,
- akromegalii.
PCOS – leczenie
Znaczna część kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników jest otyła. Pierwszy etap leczenia obejmuje zrzucenie wagi, co często prowadzi do przywrócenia prawidłowych cykli menstruacyjnych. Schudnięcie obniża także poziom insuliny i glukozy.
Dlatego wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej i diety opartej na produktach o niskim indeksie glikemicznym uznawane jest za podstawę leczenia PCOS.
Jeśli efekty są niewystarczające, wdrażana jest farmakoterapia. U kobiet nieplanujących zajścia w ciążę wprowadza się dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną lub antyandrogeny. Bardzo efektywnym lekiem jest metformina, która jednocześnie wzmaga przyswajanie insuliny, obniża poziom androgenów, ułatwia spadek wagi i przywraca owulację. Lekiem stricte przeznaczonym do usprawnienia jajeczkowania jest klomifen. Niektóre źródła wskazują, że połączenie obu substancji przynosi najlepsze efekty.
Dieta na PCOS i inne naturalne metody leczenia
Specjaliści podkreślają znaczenie zmiany stylu życia w leczeniu PCOS i łagodzeniu jego objawów. Ważnym czynnikiem jest dieta ograniczająca żywność o wysokim indeksie glikemicznym m.in. białe pieczywo, makarony, słodycze, gazowane napoje i owoce o wysokiej zawartości cukru. Źródłem węglowodanów powinny być cukry złożone pochodzące z pełnoziarnistych produktów. Równie duże znaczenie odgrywa regularna aktywność fizyczna przez minimum 30 minut dziennie.
Nie stwierdzono pozytywnego wpływu na łagodzenie objawów wielotorbielowatości w przypadku przyjmowania suplementów diety. Większą efektywność wykazały ekstrakty ziołowe. Zwłaszcza niepokalanek i pluskwica groniasta pomogły w uregulowaniu cykli miesiączkowych i przywróceniu owulacji. Z kolei cynamon okazał się pomocny w przypadku dolegliwości metabolicznych. Po kuracji ziołowej stwierdzono obniżenie poziomu hormonu LH, prolaktyny, insuliny na czczo i testosteronu.
Zespół policystycznych jajników – jak leczyć z pomocą medycznej marihuany?
Przyczyny zespołu policystycznych jajników nadal nie są jasne dla badaczy. Jednak w 2013 roku pojawiły się przypuszczenia, iż mogą za niego odpowiadać dysfunkcje w działaniu układu endokannabinoidowego. Jak wiadomo, odpowiada on za liczne procesy w organizmie, w tym gospodarkę hormonalną. Dlatego włączenie do terapii medycznej marihuany przynosi ulgę wielu pacjentkom.
Powiększenie jajników wynikające z PCOS powoduje dolegliwości bólowe, ponieważ naciskają one na sąsiadujące organy. Również bóle menstruacyjne mogą być znacznie silniejsze niż u zdrowych kobiet. Właściwości przeciwbólowe CBD i THC (należący do substancji psychoaktywnych) zostały szeroko przebadane i najprawdopodobniej znajdą zastosowanie również u osób z syndromem wielotorbielowatych jajników.
Receptory układu endokannabinoidowego wpływają także na produkcję hormonów LH, których wysoki poziom jest jednym z objawów PCOS. Chociaż mechanizm działania kannabinoidów w tym przypadku nie jest jasny, ich podanie wpłynęło na zmniejszenie wydzielania wspomnianego hormonu. U myszy wydłużyło również czas trwania cyklu owulacyjnego o 2 dni. Inne badanie z 2017 roku wykazało związek między zażywaniem antagonisty receptora CB1 a obniżeniem stężenia pozostałych androgenów, spadkiem wagi oraz zmniejszeniem ilości cytokin zapalnych w organizmie.
Bez wątpienia terapia marihuaną medyczną może pomóc w łagodzeniu szerokiego spektrum objawów związanych z zespołem policystycznych jajników, jednak temat wymaga większej ilości badań.
Medyczna marihuana a zespół policystycznych jajników – podsumowanie
Zespół policystycznych jajników to niezwykle częste schorzenie, które wpływa negatywnie na jakość życia milionów kobiet na świecie. Wczesne postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia ma ogromne znaczenie, zwłaszcza u pacjentek planujących zajście w ciążę.
Medyczna marihuana znajduje zastosowanie nie tylko w łagodzeniu codziennych objawów PCOS, ale także przywracaniu równowagi w gospodarce hormonalnej organizmu. Dlatego warto rozważyć medyczną marihuanę w terapii PCOS, zwłaszcza, że skutki uboczne zażywania kannabinoidów są znikome.
