Zaburzenia apetytu. Przyczyny, objawy, leczenie.

Ustalenie dokładnej przyczyny zaburzenia apetytu pomaga wdrożyć odpowiednie leczenie i kontrolować stan pacjenta. W przypadku poważnych schorzeń np. choroby nowotworowej, podaje się leki, które pomagają przywrócić apetyt, ale jednocześnie powodują działania niepożądane np. żółtaczkę, problemy z oddychaniem czy nietypowe krwawienia.

Pacjenci wciąż szukają innych sposobów leczenia zaburzeń łaknienia, jednym z nich może być terapia medyczną marihuaną. 

Regulacja łaknienia

Dostarczanie pokarmu do organizmu to warunek przeżycia każdego człowieka. W prawidłowych warunkach bilans energetyczny jest stały i wiąże się z poborem i wydatkowaniem energii.

Ogromne znaczenie w regulacji homeostazy energetycznej odgrywają zależności między ośrodkowym układem nerwowym a funkcjonowaniem wielu narządów. Dzięki temu do ośrodków mózgowych na bieżąco przekazywane są informacje o aktualnym stanie energetycznym organizmu.

Bardzo ważne są również sygnały hormonalne, które są dostarczane przez hormony, takie jak insulina i leptyna. W przypadku zaburzeń funkcjonowania hormonów pojawiają się nieprawidłowości w przyjmowaniu pokarmu, czyli pobudzenie lub zahamowanie łaknienia, które niekorzystnie wpływa na przyjmowanie pokarmu i chęć jego spożywania. 

Przyczyny braku apetytu

Przyczyny zaburzenia apetytu są bardzo różne, wśród nich wymienia się:

• stres psychiczny – może być spowodowany chorobą, jakimś wydarzeniem lub prowadzonym stylem życia;
• zaburzenia odżywiania;
• apatia – spowodowana długotrwałym przemęczeniem, depresją czy złym stanem zdrowia;
• zaburzenia w odczuwaniu smaku i zapachu – najczęściej współtowarzyszą chorobom górnych dróg oddechowych (gardło, krtań, zatoki) oraz infekcjom;
• zaburzenia trawienia – najczęściej są to zaparcia, refluks, zatrucie pokarmowe, alergia, nietolerancja pokarmowa, niestrawność, zapalenie błony śluzowej żołądka, niedobór kwasów żołądkowych; 
• choroby układu pokarmowego – takie jak zapalenie trzustki, choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna; 
• zarażenie pasożytami chorobotwórczymi;  
• stosowanie niektórych leków i sposobów leczenia (środki uspokajające, niektóre antybiotyki, immunoterapia, radio- i chemioterapia);
• nadużywanie alkoholu i nikotyny. 

Skutki braku apetytu

Długotrwale utrzymujący się brak apetytu prowadzi do niedoborów makroskładników (białek, tłuszczy, węglowodanów) oraz witamin i minerałów, co może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie organizmu.

Niedożywienie pogarsza również jakość i komfort życia pacjenta oraz spowalnia powrót do zdrowia. W ciężkich przypadkach zaburzenia łaknienia mogą prowadzić do wyniszczenia organizmu, a nawet śmierci. 

Dieta pobudzająca apetyt

Odpowiednie komponowanie posiłków może pozytywnie wpłynąć na apetyt. Podstawą właściwego żywienia jest przygotowanie potraw w taki sposób, aby były jak najbardziej wartościowe. Należy pamiętać o regularnym spożywaniu posiłków, czyli co najmniej 5 razy dziennie, ale w małych objętościowo porcjach.

Ponadto warto dodawać zioła i przyprawy, które zaostrzają apetyt oraz przyspieszają proces trawienia. Równie ważna jest metoda przygotowywania posiłku. Osoby, które cierpią na brak apetytu powinny spożywać potrawy gotowane na parze lub w folii. Takie dania są lekkostrawne i nie zalegają w żołądku. 

Leki na brak apetytu

W zależności od przyczyny braku łaknienia można wspomóc się farmakologicznie. Dostępne są leki bez recepty, które wykazują łagodne działanie bez skutków ubocznych. W przypadku niektórych chorób np. zaburzeń odżywiania, istotna jest również psychoterapia.

Leki w większości zawierają naturalne ekstrakty roślinne, a ich mechanizm sprawia, że zostaje pobudzone wydzielanie kwasu solnego, który wpływa na odczuwanie głodu i skłania do zwiększenia ilości spożytego pokarmu.

Istnieją również silniejsze leki pobudzające łaknienie dostępne wyłącznie na receptę. Stosowane są przede wszystkich przy długotrwałym braku apetytu (gdy inne metody nie dają żadnych rezultatów) oraz przy utracie masy ciała, która spowodowana jest przez chorobę nowotworową lub zespół nabytego niedoboru odporności. Te leki ze względu na silne działanie powodują również szereg skutków ubocznych, takich jak nudności, wymioty, biegunka, wzdęcia, wysypka, krwawienia z macicy, impotencja, osłabienie, ból czy obrzęki.

Nasilenie działań niepożądanych powoduje, że wielu pacjentów szuka innych metod leczenia, które są równie skuteczne a przy tym nie dają tak wielu skutków ubocznych. Jedną z takich metod jest terapia medyczną marihuaną. 

Układ endokannabinoidowy a zaburzenia apetytu

Układ endokannabinoidowy to jeden z podstawowych układów w ludzkim organizmie. Odgrywa on zasadniczą rolę we wszystkich procesach zachodzących w ciele człowieka, a także utrzymuje jego równowagę. W jego skład wchodzą receptory kannabinoidowe, endokannabinoidy i enzymy.

Endokannabinoidy są produkowane wewnątrz organizmu a budową przypominają kannabinoidy zawarte w konopiach. Dzięki temu możliwe jest oddziaływanie fitokannabinoidów znajdujących się w marihuanie z receptorami układu endokannabinoidowego i wywoływanie fizjologicznych zmian w organizmie.

W przypadku regulowania łaknienia istotne znaczenie odgrywa anandamid, który jest głównym endokannabinoidem związanym z apetytem i głodem. Sygnały przekazywane między endokannabinoidami i receptorami w przewodzie pokarmowym modulują informacje wysyłane z podwzgórza do mózgu, co powoduje wyzwolenie kaskady hormonów apetytu. To powoduje, że stosowanie konopi indyjskich może pomóc w pobudzaniu apetytu. 

Wpływ medycznej marihuany na zaburzenia apetytu

Stosowanie medycznej marihuany wykorzystuje się w celu poprawy apetytu spowodowanego przez choroby przewlekłe. W przypadku stymulowania łaknienia wykorzystuje się przede wszystkim właściwości THC, czyli jednego z najpopularniejszych kannabinoidów występujących w konopiach.

Wykorzystanie THC

Już w latach 90 XX wieku odkryto, że THC pozytywnie wpływa na kontrolę masy ciała podczas przebiegu nowotworu. Podobne rezultaty stwierdzono w przypadku HIV.

W jednym z badań klinicznych, w którym podzielono uczestników na osoby leczone THC i grupę kontrolną przyjmującą placebo, wykazano, że grupa przyjmująca THC utrzymywała lub przybierała na wadze, podczas gdy grupa kontrolna zmniejszyła masę ciała. Ponadto oprócz korzyści wynikających z pobudzenia apetytu, zgłaszano również poprawę nastroju, snu i ogólnego komfortu życia.  

W jednym z kolejnych badań wykazano, że stosowanie marihuany powoduje wzrost stężenia greliny (o 42% w porównaniu z grupą placebo) – hormonu, który stanowi sygnał dla mózgu o poszukiwaniu pożywienia.

Co więcej, odkryto również w jaki sposób mózg reaguje na ten sygnał. W obszarze podwzgórza, który jest odpowiedzialny za wykrywanie greliny, konopie indyjskie zmieniają aktywność genetyczną komórek mózgowych reagujących na ten hormon. To powoduje pobudzenie apetytu i częstsze spożywanie posiłków. Dodatkowo zaobserwowano 14% spadek stężenia hormonu sytości peptydu YY (PYY). 

CBD w pobudzaniu apetytu

Kannabinoid CBD wykazuje szereg właściwości leczniczych, w tym pośredni wpływ na apetyt. Jedną z częstych dolegliwości wśród pacjentów z zaburzeniami łaknienia są nudności i wymioty, które uniemożliwiają normalne spożywanie pokarmów.

Jak wynika z wielu badań, CBD zmniejsza nudności oraz wymioty, poprzez kontrolowanie obszaru mózgu odpowiedzialnego za te reakcje organizmu. Ponadto redukuje ból i stan zapalny, co zmniejsza dyskomfort i ból w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu, pacjenci chorzy na choroby przewodu pokarmowego mogą lepiej trawić posiłki i odczuwają po nich mniejszy dyskomfort.

Podobnie jest u pacjentów z zaburzeniami łaknienia spowodowanymi przez choroby psychiczne. CBD wykazuje właściwości zmniejszające lęk, strach i niepokój, co korzystnie wpływa na odczuwanie głodu i przyjemności z jedzenia. Kannabidiol sprawdza się również w leczeniu depresji.

Medyczna marihuana a zaburzenia apetytu – podsumowanie

Medyczna marihuana w leczeniu zaburzeń apetytu wydaje się być nowoczesną terapią, która zapewnia korzystny wpływ na apetyt bez odczuwania skutków ubocznych. Ponadto poprawia ogólną jakość życia i przyspiesza powrót do zdrowia, nawet w tak poważnych przypadkach jak zespół wyniszczenia czy anoreksja.