Jaskra. Objawy, przyczyny występowania i leczenie

Jaskra potrafi przez długi czas nie wykazywać żadnych objawów. Warto sprawdzić, czy nie jesteś w grupie ryzyka, aby jak najwcześniej zauważyć pierwsze symptomy.

W zależności od postępu schorzenia stosowane są różne metody leczenia. Późniejsze stadia choroby wymagają skomplikowanej operacji, która nie zawsze kończy się sukcesem. We wcześniejszych etapach główną drogą leczenia są krople do oczu, jednak powodują one liczne skutki uboczne. Coraz częściej chorzy na jaskrę zwracają się ku alternatywnym metodom leczniczym, między innymi medycznej marihuanie.   

Jaskra – charakterystyka

Mianem jaskry określane jest kilkanaście podtypów tego schorzenia. Łączy je przyczyna występowania, czyli nadmierne ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Co powoduje jego wzrost? Zaburzenie w gospodarce cieczy wodnistej, która odpowiada za dostarczanie tkankom oka składników odżywczych i ich metabolizm. 

Płyn wtórny zawierający szkodliwe produkty przemiany materii nie ma możliwości ujścia z gałki ocznej ze względu na zmniejszenie lub całkowite zamknięcie porów kąta przesączenia. Dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, co prowadzi do uszkodzenia nerwów wzrokowych siatkówki, naczyń krwionośnych, a ostatecznie utraty wzroku. 

Przyjmuje się, że na jaskrę choruje obecnie ok. 80 milionów ludzi na świecie. Do 2040 roku liczba ta wzrośnie do prawie 112 milionów. Należy zauważyć, że niemal połowa przypadków pozostaje niewykryta. Zazwyczaj choroba diagnozowana jest dopiero u osób w podeszłym wieku, kiedy schorzenie jest mocno rozwinięte.

Rodzaje jaskry

Istnieje kilkanaście podtypów jaskry. Ogólny podział opiera się na przyczynach pochodzenia choroby lub stopniu zamknięcia kąta przesączania cieczy wodnistej. Bardzo ważne jest odpowiednie zdiagnozowanie odmiany schorzenia w celu wdrożenia leczenia dostosowanego do jej konkretnego typu. 

Jaskra otwartego kąta 

Najczęściej występująca odmiana choroby – dotyczy aż 57.5 miliona chorych jest jaskra otwartego kąta. Dzieli się na kilka mniejszych podtypów:

• z podwyższonym i normalnym poziomem ciśnienia wewnątrzgałkowego
• młodzieńczą
• nadciśnienie oczne

Uszkodzenie nerwu wzrokowego postępuje powoli. Zazwyczaj ten rodzaj choroby diagnozowany jest u osób po 35. roku życia. 

Kąt przesączania nie ulega całkowitemu zamknięciu, jednak jego działanie jest mocno ograniczone. Nagromadzenie cieczy wodnistej prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz oka i powolnego, stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego. W przypadku podtypu z normalnym poziomem ciśnienia najbardziej prawdopodobną przyczyną upośledzenia nerwów jest skurcz obwodowych naczyń krwionośnych oka. 

Otwartym kątem przesączania charakteryzują się również niektóre z wtórnych podtypów jaskry m.in. barwnikowa; powstała w wyniku odwarstwienia siatkówki, zapalenia błony śluzowej oka, krwotoku wewnątrzgałkowego czy zewnętrznego urazu gałki ocznej. Jaskrę wtórną może również spowodować przyjmowanie kortykosteroidów lub operacja przeprowadzona na oku w związku z innymi schorzeniami. 

Jaskra zamkniętego kąta

Ten rodzaj jaskry charakteryzuje się całkowitym zamknięciem ujścia cieczy wodnistej. Zazwyczaj dochodzi wtedy do ostrego ataku choroby, który objawia się bardzo wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym, drażliwością oka, nudnościami, wymiotami i mocnym bólem głowy. 

Tutaj również mamy do czynienia z podtypami pierwotnym i wtórnym. Ostre zamknięcie kąta przesączania zaliczane jest do pierwszej grupy. Wśród wtórnych rodzajów choroby tego rodzaju wyszczególniamy jaskrę wynikającą z: anomalii zakrzywienia kąta, zaburzeń mikrokrążenia w oku, przemieszczenia lub napęcznienia soczewki oraz jaskrę złośliwą. 

Jaskra – objawy

W początkowych stadiach choroba przebiega zazwyczaj bezobjawowo, co czyni ją wyjątkowo niebezpiecznym schorzeniem. Jakie wczesne objawy powinny cię zaalarmować? 

• światłowstręt 
• trudności z widzeniem w ciemności
• zwiększone łzawienie oczu 
• mroczki lub tęczowe koła występujące przy patrzeniu na źródło światła 
• utrata wzroku na obrzeżach pola widzenia
• zaczerwienienie oczu
• przewlekle zimne stopy i dłonie

Ostre ataki jaskry mają zdecydowanie bardziej gwałtowny przebieg i wymagają natychmiastowej wizyty u lekarza. Natychmiast udaj się na ostry dyżur okulistyczny w przypadku:

• silnego bólu oka
• towarzyszących nudności lub wymiotów
• nagłego pogorszenia wzroku
• mocnego bólu głowy, zwłaszcza nad łukiem brwiowym 
• zaburzeń pracy serca  

Diagnostyka choroby

Zdarza się, że okulista dostrzega objawy jaskry przy rutynowym badaniu wzroku. Jednak dokładne rozpoznanie podtypu choroby wymaga wykonania szeregu dodatkowych pomiarów. Stwierdzenie jaskry wymaga współistnienia dwóch czynników: ubytków w polu widzenia (zwłaszcza na obrzeżach) oraz zmian zanikowych tarczy nerwu wzrokowego. 

W celu określenia pochodzenia i rodzaju schorzenia wykonywane są następujące badania:

1. pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego przeprowadzane przy użyciu tonometrów
2. pomiar szerokości kąta przesączenia wykonywany w badaniu gonioskopowym bądź tomografii przedniego odcinka oka 
3. badanie obrazowe tarczy nerwu wzrokowego w tym włókien nerwowych i komórek zwojowych siatkówki wykonywane podczas: tomografii zmian jaskrowych, optycznej koherentnej tomografii dna oka (OCT), tomografii optycznej nowej generacji (SD OCT) lub GDx (obrazuje grubość warstw włókien nerwowych)
4. badania dna oka pozwalające wykryć anatomiczne uszkodzenia w okolicy nerwów gałki ocznej 
5. badanie pola widzenia poprzez perymetrię standardową SAP lub przy użyciu nowszej technologii FDT 

Kto zalicza się do grupy ryzyka?

Duże znaczenie w diagnostyce jaskry ma współistnienie innych chorób ocznych, a także cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, chorób neurologicznych, schorzeń tarczycy i nerek. Równie ważne jest występowanie jaskry w historii rodziny. Do grupy ryzyka zaliczani są również palacze tytoniu, osoby często spożywające alkohol oraz migrenowcy. Jaskra wtórna może być wynikiem przewlekłego stresu, leczenie kortykosteroidami, a nawet długotrwałego stosowania środków antykoncepcyjnych.        

Jaskra – leczenie

Leczenie jaskry dobierane jest w zależności od stopnia zaawansowania choroby. W początkowych stadiach zazwyczaj zalecana jest farmakoterapia za pomocą kropli do oczu, które obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe i normują poziom cieczy wodnistej.

Jeżeli mamy do czynienia z szybko postępującą jaskrą lub zaawansowanym stadium choroby, stosuje się leczenie laserowe lub chirurgiczne. Wśród metod laseroterapii wyszczególniamy:

• trabekuloplastykę – delikatne przypalanie tkanek w kącie przesączania w celu jego poszerzenia 
• irydotomię – przecięcie tęczówki w celu zapobiegnięcia całkowitemu zamknięciu ujścia cieczy.  

W przypadku jaskry wrodzonej i pierwotnej zamkniętego kąta najczęściej zalecany jest zabieg chirurgiczny. Wbrew pozorom jest to mało inwazyjna metoda leczenia, która przynosi szybkie efekty. Wśród przeciwjaskrowych zabiegów chirurgicznych wyróżniamy:

• trabekulektomię – udrożnienie kąta przesączania cieczy wodnistej za pomocą przetoki
• irydektomię – przecięcie tęczówki oka 
• skleroirydektomię – wykonanie nacięcia rogówki, które umożliwia tęczówce powrót na właściwą pozycję 
• cyklodiatermię i cyklokriopexio – działanie prądem na ciało rzęskowe w celu zmniejszenia produkcji cieczy wodnistej
• goniotomię – przecięcie kąta przesączania, najcześciej stosowane w jaskrze wrodzonej
• fotokoagulację – niszczenie uszkodzonych naczyń krwionośnych i innych zmian, które mogą powodować postęp choroby 

Alternatywne metody leczenia

Nie sposób całkowicie wyleczyć jaskry naturalnymi metodami. Jednak istnieją domowe sposoby, które pomagają złagodzić objawy, a także wpływają na obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jeżeli należysz do grupy ryzyka, warto wprowadzić poniższe zasady do swojej codzienności.

• Dostarczaj minerałów wspomagających zdrowie oczu, czyli cynku, miedzi, selenu oraz witamin C, E i A. 
• Nie przeciążaj się w trakcie ćwiczeń. Osoby z jaskrą powinny unikać podnoszenia dużych ciężarów i nadmiernego wysiłku, który podnosi ciśnienie krwi. Najlepiej skonsultować planowaną aktywność fizyczną ze swoim lekarzem. 
• Ogranicz kofeinę – spożywanie dużych ilości kawy podnosi ciśnienie wewnątrzgałkowe. 
• Zadbaj o nawodnienie, ale z umiarem. Staraj się dostarczać organizmowi zalecane 2 litry wody dziennie, jednak unikaj picia dużych ilości płynów naraz. Również może to doprowadzić do nadmiernego wzrostu ciśnienia w oku. 
• Śpij z uniesioną głową. Osobom z jaskrą polecane są poduszki klinowe, które unoszą głowę o ok. 20 stopni. 
• Praktykuj techniki relaksacyjne. Przewlekły stres ma duży wpływ na prawdopodobieństwo zachorowania na jaskrę. Postaraj się regularnie stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga i świadome oddychanie.

Niektórzy Pacjenci stosują ziołolecznictwo, aby złagodzić objawy jaskry. Nie przeprowadzono jednak badań, które potwierdzałyby jego skuteczność. Wśród stosowanych ziół należy wymienić wyciąg z borówki czernicy, napar z nasion kopru włoskiego, napar z jemioły i okłady z rumianku. 

Leczenie jaskry za pomocą medycznej marihuany

Medyczna marihuana jest zarejestrowanym lekiem wykorzystywanym w leczeniu jaskry w Stanach Zjednoczonych. Badania wykazały, że skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe i ma działanie neuroprotekcyjne na nerwy oka.

Wpływ THC na ciśnienie wewnątrzgałkowe

Fakt potwierdziły również badania na myszach, u których aplikacja THC zmniejszyła poziom ciśnienia w gałce ocznej o 28 proc. Efekt utrzymywał się przez 8 godzin. Badacze sądzą, że receptory endokannabinoidowe biorą udział w regulacji ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Dalsze badania nad receptorami CB1 i CB2 potwierdziły ich udział w prawidłowej pracy nerwu wzrokowego i utrzymaniu go w ogólnym zdrowiu. W oczach pacjentów cierpiących na jaskrę wykryto obniżony poziom endokannabinoidów 2-AG i PEA, co może wskazywać na ich znaczącą rolę w rozwoju choroby.

Medyczna marihuana a jaskra – podsumowanie

Medyczna marihuana jest skutecznym lekiem w terapii jaskry. Badania wykazały, że THC obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe i działa ochronnie na nerw wzrokowy. Wciąż nierozwiązanym problemem w terapii jaskry za pomocą medycznej marihuany jest jej krótki czas oddziaływania. U większości osób objawy ulegają złagodzeniu na maksymalnie 6 do 8 godzin, co wymaga spożywania produktów z konopi kilka razy dziennie. Mimo tego, jest ona wykorzystywana na szeroką skalę w Stanach Zjednoczonych.