Glejak mózgu to jeden z najczęstszych nowotworów mózgu. Pierwsze objawy choroby są zwykle łagodne, ale wraz z rozrostem guza dochodzi do poważniejszych zmian m.in. zaburzeń osobowości i niedowładu kończyn.
Leczenie glejaka polega na operacji usunięcia guza. Dodatkowo włącza się chemio- i radioterapię, która powoduje ciężkie działania niepożądane. Aby zmniejszyć objawy skutków ubocznych i poprawić komfort życia pacjenta, stosuje się terapię medyczną marihuaną.
Czym jest glejak mózgu?
Glejak mózgu to pierwotny guz ośrodkowego układu nerwowego. Powstaje z komórek glejowych, w tym astrocytów i oligodendrocytów, które w wyniku mutacji tracą swoje właściwości i zaczynają gwałtownie się rozrastać.
Ze względu na nazwę tkanki, z której się wywodzą, glejaki dzieli się na:
- gwiaździaki,
- wyściółczaki,
- skąpodrzewiaki,
- postacie mieszane.
Najczęściej występującym rodzajem guza mózgu jest glejak wielopostaciowy, który pochodzi z komórek gleju gwiaździstego. Jest bardzo agresywny, szybko rośnie i charakteryzuje się rozprzestrzenianiem komórek nowotworowych do innych części mózgu.
Z powodu intensywniejszego wzrostu i szybszego podziału komórkowego u dzieci, ryzyko wystąpienia glejaka wielopostaciowego jest u nich wyższe, niż u dorosłych. Większość guzów charakteryzuje się wysoką złośliwością i tendencją do nawrotów nawet po intensywnym leczeniu, co sprawia, że są trudne do wyleczenia.
Rodzaje glejaków
Glejaki mogą powstawać z kilku rodzajów tkanek i charakteryzować się różnym stopniem złośliwości. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała klasyfikację glejaków, w której I stopień oznacza zmianę łagodną, a IV najbardziej złośliwą.
Zgodnie z tą klasyfikacją glejaki podzielono na:
- guzy o I stopniu złośliwości (glejak 1 stopnia) – gwiaździaki włosiano-komórkowe i wyściółczaki – są to nowotwory łagodne, dobrze rokujące;
- guzy o II stopniu złośliwości (glejak 2 stopnia) – wyściółczaki i skąpodrzewiaki;
- guzy o III stopniu złośliwości (glejak 3 stopnia) – gwiaździaki anaplastyczne;
- guzy o IV stopniu złośliwości (glejak 4 stopnia) – glejaki wielopostaciowe – najbardziej inwazyjny typ nowotworu z bardzo złymi rokowaniami.
Rokowania pacjenta zależą od stopnia złośliwości nowotworu i wzrastają wraz ze stopniem zaawansowania. Średni czas przeżycia pacjenta od diagnozy wynosi 12-18 miesięcy.
Przyczyny glejaka mózgu
Dokładna przyczyna powstawania glejaków mózgu nie została poznana. Istotną rolę mogą odgrywać czynniki wrodzone (geny i niektóre zespołe genetyczne np. zespół Cowdena) i środowiskowe (np. toksyny). Ryzyko zachorowania zwiększa się dwukrotnie u osób, w których rodzinie występował co najmniej jeden przypadek glejaka. Wpływ może mieć również wiek, ponieważ zauważa się dwa szczyty zachorowań tj. u dzieci i osób starszych, po 60 roku życia. Wśród innych czynników zwiększających ryzyko glejaka wymienia się płeć, położenie geograficzne, infekcje wirusowe, rodzaj diety (żywność przetworzona, z dużą ilością konserwantów), wykonywany zawód czy narażenie na promieniowanie radioaktywne.
Objawy glejaka mózgu
Objawy glejaka mózgu zależą przede wszystkim od umiejscowienia, tempa wzrostu i wielkości guza, który zaczyna uciskać na różne struktury mózgu. Glejaki wysokozróżnicowane, czyli te o niskim stopniu złośliwości i powolnym wzroście, powodują symptomy łagodne, których nasilenie wzrasta wraz z wielkością guza. Najczęściej pojawiają się napady padaczkowe, rzadziej cięższe objawy jak niedowłady kończyn czy zaburzenia widzenia. Wraz ze stopniem złośliwości symptomy mogą być bardziej odczuwalne.
Wśród objawów wymienia się przede wszystkim:
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- nudności,
- wymioty,
- zmęczenie,
- osłabienie,
- podwójne widzenie,
- dezorientację,
- otępienie,
- problemy z koncentracją i pamięcią.
Glejaki niskozróżnicowane, czyli te o dużym stopniu złośliwości i szybkim wzroście, powodują pojawienie się symptomów w bardzo krótkim czasie (tygodnie, miesiące). Na początku występuje wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego, który objawia się porannymi mdłościami, bólem głowy i zaburzeniami świadomości. Następnie dołączają inne dolegliwości ze strony układu nerwowego. Wśród nich wyróżnia się m.in. zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia czucia, utrata siły mięśniowej, zmiany w mowie, zmiany osobowości, oczopląs, niedowłady kończyn, a nawet uszkodzenia nerwów czaszkowych.
Metody leczenia glejaka
Leczenie glejaka mózgu zależy od rodzaju guza i jego wielkości. Terapia pierwszego rzutu polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu nowotworu. Podczas operacji wycina się guz całkowicie lub jeśli nie jest to możliwe, przeprowadza się jego częściową resekcję. Celem zabiegu jest jak największe zmniejszenie masy glejaka mózgu, tak by nie uszkodzić zdrowych obszarów mózgu i zachować prawidłowe funkcje neurologiczne. W trakcie operacji pobierana jest również tkanka nowotworowa do badania histopatologicznego, które pozwala dokładnie określić typ nowotworu i dobrać odpowiednie leczenie uzupełniające. Czasami zdarza się jednak, że operacja nie jest w ogóle możliwa do przeprowadzenia. W takich przypadkach stosuje się tylko leczenie uzupełniające, w postaci chemio- i radioterapii. Dodatkiem w niektórych rodzajach glejaków, mogą być nowoczesne terapie np. immunoterapia, wirusoterapia czy leczenie genowe.
Niestety oprócz łagodzenia dolegliwości, leki wykorzystywane w leczeniu glejaka mózgu powodują wyjątkowo ciężkie i niekorzystnie działania niepożądane, które wpływają na życie pacjentów. Z pomocą przychodzi terapia medyczną marihuaną, która pomaga zmniejszyć objawy choroby i złagodzić skutki uboczne leczenia przeciwnowotworowego.
Wpływ CBD i THC na glejaka mózgu
W ciele człowieka znajduje się układ endokannabinoidowy, dzięki któremu kannabinoidy zawarte w marihuanie, takie jak CBD i THC, mogą oddziaływać na organizm. Układ ten złożony jest z receptorów (CB1 i CB2), endokannabinoidów i enzymów metabolicznych. Receptory CB1 występują w dużej ilości w mózgu, a CB2 przede wszystkim w układzie odpornościowym. Zarówno receptory CB1, jak i CB2 są obecne w komórkach glejowych, z których powstaje glejak mózgu, a ich aktywacja wpływa na różnicowanie komórek, ich funkcję i żywotność.
CBD i THC oddziałują na organizm poprzez naśladowanie naturalnie wytwarzanych endokannabinoidów, które poprzez aktywację receptorów wykazują działanie terapeutyczne. Aktywacja receptorów przez kannabinoidy zawarte w marihuanie, może więc odgrywać znaczącą rolę w leczeniu glejaka mózgu (np. glejaka wielopostaciowego). Badania in vitro wskazują na potencjalną rolę terapeutyczną CBD i THC w spowolnieniu wzrostu komórek rakowych oraz leczeniu objawów glejaka i działań niepożądanych leczenia uzupełniającego.
Medyczna marihuana a glejak mózgu
Rokowania w przypadku glejaków zależą od stopnia złośliwości guza. Niestety najczęściej nie są to rokowania pomyślne. Pięcioletnie przeżycie chorego z glejakiem III stopnia, który poddany jest radioterapii wynosi około 20-45%. W związku z tym, terapia konopiami indyjskimi pomaga przede wszystkim w leczeniu paliatywnym, które polega na zmniejszaniu działań niepożądanych chemio- i radioterapii oraz poprawie ogólnego komfortu życia pacjentów. Obecnie celem naukowców jest również znalezienie sposobu na przedłużenie życia pacjentów z glejakiem mózgu i polepszenie jakości ich życia, co w przypadku niektórych nowotworów stało się możliwe. Sposobem na osiągnięcie tego celu jest medyczna marihuana.
Wpływ medycznej marihuany na pacjentów chorych na glejaka mózgu
W jednym z pierwszych badań przeprowadzonym na pacjentach z glejakiem mózgu, wykazano, że stosowanie marihuany ma korzystny wpływ na ból, nudności, brak apetytu, zaburzenia snu i niepokój. Co więcej, żaden z badanych nie zgłosił pogorszenia objawów z powodu stosowania konopi indyjskich, a tylko kilka osób odnotowało łagodne działania niepożądane, takie jak suchość w ustach, zawroty głowy i senność. Kilku uczestników zgłosiło, że rozpoczęli stosowanie konopi indyjskich w celu kontrolowania rozrostu komórek glejaka, jednak nie uzyskano zbyt wielu dowodów na zatrzymanie lub zmniejszenie wielkości guza.
Korzystny wpływ medycznej marihuany na objawy pacjentów z glejakiem mózgu obejmuje również rozluźnienie mięśni, uspokojenie i poprawę nastroju. Jeśli chodzi o wpływ konopi indyjskich na zmniejszenie wielkości guza, to aktualnie prowadzone są badanie, które ma sprawdzić czy dodanie kannabinoidów (CBD i THC w stosunku 1:1) do chemioterapii pacjentów z glejakiem mózgu, wydłuża ich życie, poprawia jego jakość i opóźnia progresję choroby.
Ponadto firma MGC Pharmaceuticals, we współpracy ze słoweńskim Narodowym Instytutem Biologii (NIB) i Wydziałem Neurochirurgii Uniwersyteckiego Centrum Medycznego w Lublanie w Słowenii, ogłosiła pozytywne wyniki badań nad nowym preparatem składającym się z kannabinoidów, który został opracowany w celu leczenia glejaka wielopostaciowego. W swoich badaniach skoncentrowali się na trzech kannabinoidach, takich jak CBD, CBG i THC. W warunkach laboratoryjnych udało się wykazać, że wystarczy połączyć CBD i CBG w jeden preparat, aby zwiększyć działanie leku i przyczynić się do zahamowania żywotności komórek rakowych glejaka mózgu. Dodatkowo brak konieczności użycia THC, daje możliwość opracowania leczenia pozbawionego efektów psychotropowych.
Podsumowanie
Marihuana lecznicza jest skuteczna w leczeniu objawów glejaka mózgu i działań niepożądanych chemio- i radioterapii. Obecnie trwają również badania nad wpływem konopi indyjskich na zahamowanie wzrostu guza i zmniejszenie jego wielkości, co może zwiększyć szansę przeżycia pacjentów z tego rodzaju nowotworem. Wydłużenie życia pacjentów chorych na glejaka mózgu byłoby milowym krokiem w leczeniu tej wyniszczającej choroby.
