Bulimia. Przyczyny, objawy, leczenie zaburzenia

Bulimia to zaburzenie odżywiania polegające na kompulsywnym objadaniu się, a następnie pozbywaniu się pokarmu poprzez zachowania kompensacyjne – najczęściej prowokowane wymioty lub głodówkę. Osoba cierpiąca na bulimię traci kontrolę nad ilością spożywanego jedzenia podczas epizodu nadmiernego jedzenia. Chociaż powszechnie uznawana jest za schorzenie dziewcząt w okresie nastoletnim, to chorują na nią osoby obu płci w każdym wieku.

Bulimia – co to jest?

Bulimia, inaczej nazywana żarłocznością psychiczną, charakteryzuje się nawracającymi epizodami spożywania nadmiernej ilości pokarmów. Chory traci kontrolę nad jedzeniem i traci zdolność czerpania przyjemności z jedzenia, co kończy się poczuciem winy.

W przypadku bulimii, dochodzi również do zachowań kompensacyjnych, które służą oczyszczeniu organizmu ze spożytego jedzenia. Obejmują one:

• prowokowanie wymiotów,
• ścisły post,
• zażywanie środków przeczyszczających lub diuretyków,
• stosowanie lewatywy,
• wykonywanie dużej ilości ćwiczeń fizycznych.

Bulimia – zaburzenia odżywiania

Bulimia zaliczana jest do zaburzeń odżywiania i nie zawsze prowadzi do utraty wagi. Chociaż chore osoby nadmiernie kontrolują swoje ciało i własną wartość oceniają poprzez wygląd, to ich BMI zazwyczaj pozostaje w normie. Sednem bulimii jest dążenie do uczucia ulgi i oczyszczenia po epizodzie nadmiernego jedzenia, a źródła tej potrzeby należy szukać w psychice.

Do stwierdzenia bulimii konieczne jest stwierdzenie cyklu obżarstwa i oczyszczenia co najmniej raz w tygodniu. W ciężkich zaburzeniach odżywiania, liczba ta sięga nawet kilkunastu razy. 

Badania epidemiologiczne dotyczące bulimii nie są precyzyjne, ponieważ w większości obejmowały pacjentów szpitali zamiast ogółu populacji. Aktualne dane wskazują, że żarłoczność psychiczna (zaliczana do chorób psychicznych) występuje u 0,3-9,4 proc. kobiet i 0,1-1,4 proc. mężczyzn. Wśród chorych przeważają osoby rasy białej, w których życiu zawodowym duże znaczenie odgrywa szczupła sylwetka np. pracujące w modelingu, sporcie, aktorstwie.          

Przyczyny bulimii

Podstawową przyczyną bulimii jest bardzo niska samoocena, która może wynikać z innych zaburzeń psychicznych. Epizody obżarstwa są również często kompulsywną odpowiedzią na stres, smutek, złość lub inne negatywne emocje.

Chory w nadmiernym objadaniu się, a następnie oczyszczaniu z pokarmów, znajduje uczucie ulgi. Wśród pozostałych przyczyn bulimii wymieniane są:

• problemy rodzinne
• nieprawidłowe działanie mechanizmów samoregulacji i samokontroli
• nagłe duże zmiany w życiu
• przekonania kulturowe (wynikające m.in. z propagowania przez media szczupłych sylwetek, wizerunku gwiazd)
• uszkodzenia ośrodka sytości w mózgu
• chęć uzyskania akceptacji wśród rówieśników

Genetyczne przyczyny zaburzeń odżywiania

Istnieje również teoria, że bulimia wynika z przyczyn genetycznych. Badania z 2003 roku wykazały związek pomiędzy umiejscowieniem chromosomu 10p a powstawaniem zaburzenia. Czynnikiem ryzyka jest również występowanie w rodzinie otyłości i depresji.  

Objawy bulimii

W bulimii napady obżarstwa mają bezpośredni związek ze stanem psychicznym chorego. Często powiązana jest ona z depresją, a obie choroby charakteryzuje niska samoocena. W przypadku bulimików skupia się ona wokół wyglądu zewnętrznego. Głównym symptomem bulimii są epizody obżarstwa, po których następują zachowania kompensacyjne.

Zachowania kompensacyjne związane z zaburzeniami odżywiania:

• prowokowanie wymiotów,
• zażywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych,
• lewatywa,
• intensywne ćwiczenia fizyczne,
• ścisła dieta lub głodówka.

Co ważne, bulimicy podczas napadu tracą kontrolę nad ilością spożywanego pokarmu. W krótkim czasie (np. godzina) pochłaniają ilość kalorii znacznie przekraczającą dzienne zapotrzebowanie. Później pojawiają się wyrzuty sumienia i wstyd, które prowadzą do zachowań kompensacyjnych przynoszących oczyszczenie i ulgę. Zazwyczaj chory starannie ukrywa swoje napady przed otoczeniem – objada się w nocy lub w czasie, kiedy nikogo nie ma w domu. 

Osoby chore na bulimie mają zaburzone poczucie głodu. Mogą odczuwać jadłowstręt lub wilczy apetyt nawet tuż po jedzeniu. Objadanie się jest reakcją na negatywne emocje – złość, smutek, stres. Napady obżarstwa występują jeden lub więcej razy w tygodniu. 

Fizyczne objawy bulimii

Jeśli zaburzenie pozostaje nieleczone przez dłuższy czas, zaczyna dawać objawy fizyczne. Organizm ulega stopniowemu osłabieniu, a układ pokarmowy często zostaje trwale uszkodzony.

Fizycznymi konsekwencjami bulimii są:

• odwodnienie
• niedobory witamin i minerałów
• przewlekłe zmęczenie
• zaparcia
• bóle głowy
• wypadanie włosów
• zaburzenia miesiączkowanie
• zaburzenia równowagi elektrolitów w organizmie
• hipotonia (stałe obniżenie ciśnienia tętniczego)
• przesuszona skóra
• ubytki w szkliwie zębów
• niska temperatura ciała
• objaw Russella – blizny i rany na dłoniach powstałe w wyniku prowokowania odruchu wymiotnego
• pękanie naczyń krwionośnych w gałkach ocznych
• zapalenie ślinianek
• rozciągnięcie żołądka
• podrażnienia przełyku, w skrajnych przypadkach jego pęknięcie
• nadżerki, wrzody, ubytki na różnych odcinkach układu pokarmowego
• przewlekłe zapalenie trzustki, żołądka, przełyku
• zgaga 

Rodzaje bulimii

Wyróżniane są dwa typy bulimii na podstawie sposobów, w jaki chorzy oczyszczają się ze spożytych pokarmów. Pierwszy to typ przeczyszczający, który diagnozowany jest u osób stosujących środki przeczyszczające, lewatywę lub prowokujących wymioty. Drugi określany jest jako typ nieprzeczyszczający – chorzy w ramach kompensacji stosują ścisłą dietę, głodówkę lub wykonują intensywne ćwiczenia fizyczne (tzw. bulimia sportowa). 

Diagnostyka bulimii

W przypadku podejrzenia bulimii najlepiej udać się do psychiatry lub psychologa. Zgodnie z kryteriami diagnostycznymi napady obżarstwa z zachowaniami kompensacyjnymi muszą występować przynajmniej raz w tygodniu przez okres minimum trzech miesięcy. Biorąc pod uwagę częstotliwość epizodów lekarz określa stopień nasilenia zaburzenia: 

• łagodne – od jednego do trzech napadów na tydzień;
• umiarkowane – cztery do siedmiu napadów na tydzień;
• ciężkie – od ośmiu do trzynastu epizodów w tygodniu;
• bardzo ciężkie – powyżej czternastu epizodów tygodniowo.  

Leczenie bulimii

Leczenie bulimii opiera się głównie na psychoterapii, zazwyczaj w nurcie poznawczo-behawioralnym. Jej celem jest rozpoznanie błędnych wzorców w myśleniu chorego i ich zmiana, podniesienie samooceny oraz zastąpienie szkodliwych nawyków zdrowymi metodami radzenia sobie z negatywnymi emocjami.

W niektórych przypadkach stosowane są również leki antydepresyjne (najczęściej fluoksetyna), jednak wyłącznie jako leczenie wspomagające.

Przydatne jest również podjęcie współpracy z dietetykiem, zwłaszcza jeśli choroba doprowadziła do niedoborów pokarmowych lub rozciągnięcia żołądka. Niektórzy pacjenci decydują się na terapię rodzinną, która pomaga również opiekunom pozbyć się poczucia winy lub toksycznych zachowań prowadzących chorego do napadów.

W leczeniu zaburzeń odżywiania, może pomóc także medyczna marihuana.

Leczenie bulimii za pomocą medycznej marihuany

Medyczna marihuana posiada szereg właściwości leczniczych, które pomagają wielu pacjentom w leczeniu różnych chorób, np. padaczki, reumatoidalnego zapalenia stawów, czy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

W jaki sposób zatem medyczna marihuana może pomóc pacjentom z zaburzeniami odżywiania? Większość osób kojarzy konopie z potocznie zwaną “gastrofazą”, czyli nadmiernym apetytem. Chociaż ten efekt nie jest pożądany u bulimików, pozwala wysnuć wniosek, iż odczuwanie głodu i układ endokannabinoidowy (ECS) są ze sobą powiązane.

Układ ECS a najczęstsze zaburzenia odżywiania

Układ endokannabinoidowy wiąże się z zaburzeniami objadania na co wskazują wyniki badań z 2014 roku, które potwierdziły wpływ ECS na odczuwanie smaku i przyjemności z jedzenia oraz jego rolę w regulowaniu apetytu.

Dodatkowo, podczas rezonansu magnetycznego u 30 kobiet z anoreksją i bulimią wykryto brak aktywności neuroprzekaźników w obszarze mózgu odpowiedzialnym za emocjonalne reakcje na jedzenie (odczuwanie przyjemności lub jej brak). Nieaktywne neuroprzekaźniki mogłyby zostać pobudzone do działania dzięki stymulacji układu endokannabinoidowego i receptora CB1 poprzez zażycie konopi indyjskich.

Działanie uspokajające i przeciwlękowe

Bulimia często wiąże się z obniżonym nastrojem, lękiem i poczuciem niepokoju. Medyczna marihuana ma działanie uspokajające i przeciwlękowe oraz pomaga w radzeniu sobie z negatywnymi emocjami. Dlatego też w teorii jej stosowanie mogłoby zmniejszyć ilość epizodów obżarstwa u bulimików.

Jednak oficjalne stanowisko w kwestii włączenia kannabinoidów do leczenia zaburzeń odżywiania nie zostało dotychczas przedstawione. Kolejne badania w tej kwestii na pewno pozwolą uzyskać odpowiedź dotyczącą ewentualnych korzyści.

Medyczna marihuana a bulimia – podsumowanie

Bulimia to zaburzenie związane z napadami objadania się, po których następują zachowania kompensacyjne, np. ekstremalna aktywność fizyczna. Można ją leczyć na wiele sposobów, ale najbardziej pomocna jest psychoterapia.

Naukowcy wykazali, że układ endokannabinoidowy po części odpowiada za regulację apetytu i ogólnego stosunku do jedzenia. Jednak stymulowanie go za pomocą medycznej marihuany w taki sposób, aby pomagał osobom z bulimią w zwalczaniu zaburzenia, nadal pozostaje tajemnicą.

Być może w najbliższych latach pojawią się badania, które przybliżą ten temat i stworzą nową perspektywę dla osób cierpiących na bulimię oraz inne najczęstsze zaburzenia odżywiania.