Wirusowe zapalenia wątroby to grupa schorzeń, których przyczyną są różne typy wirusów. Nieleczone prowadzą do śmierci, a w formie przewlekłej do rozwoju nowotworu. WZW jest tym bardziej niebezpieczne, że większość nosicieli nie zdaje sobie sprawy z zakażenia.
Wirusowe zapalenie wątroby może przebiegać bezobjawowo lub podobnie do zwykłego przeziębienia. Jak zapobiegać WZW? Czy medyczna marihuana może pomóc w jego leczeniu?
Wirusowe zapalenie wątroby – co to jest?
W mowie potocznej wirusowe zapalenie wątroby często określane jest jako “żółtaczka”. W rzeczywistości WZW jest chorobą wywoływaną przez tzw. wirusy hepatotropowe. Z kolei żółtaczka to jeden z objawów schorzenia, jednak nie występujący u każdego. W każdym przypadku zakażenie wirusem prowadzi do uszkodzenia wątroby, a czasem do jej marskości lub nowotworu.
Na naszej szerokości geograficznej najbardziej znanymi typami WZW są A, B i C, które różnią się między sobą przebiegiem i częstotliwością występowania. Jednak wyszczególniamy również rodzaje D, E i G. Występują one znacznie rzadziej, niektóre wyłącznie w rejonach Azji Południowej i Wschodniej. Dlatego przed podróżą w tamte strony bardzo ważne jest przyjęcie profilaktycznych szczepień.
Wirusowe zapalenie wątroby – objawy
Nasilenie objawów choroby ma związek z typem wirusa. U niektórych wirusowe zapalenie wątroby może być bezobjawowe lub mieć łagodny przebieg. U innych będzie wymagało pobytu w szpitalu. Warto zwrócić uwagę, że okres inkubacji wirusa może wynosić ponad 6 miesięcy od zakażenia.
Do najczęstszych objawów WZW należą:
- żółtaczka – skóra, białka oczu i błony śluzowe nabierają żółtej barwy ze względu na wysokie stężenie bilirubiny we krwi;
- podwyższona temperatura;
- bóle mięśni i stawów;
- przemęczenie i osłabienie;
- powiększenie wątroby oraz związany z tym ból pod żebrami po prawej stronie tułowia;
- gwałtowne chudnięcie;
- brak apetytu;
- ciemne zabarwienie moczu;
- jasne zabarwienie stolca;
- objawy zatrucia pokarmowego – wymioty, rozwolnienie;
- podwyższone stężenie enzymów wątrobowych we krwi.
Typy WZW, przyczyny i przebieg
WZW typu A
Przyczyną rozwoju choroby jest zakażenie wirusem HAV z rodziny Picornaviridae. Najczęściej dochodzi do niego po wypiciu skażonej wody lub spożyciu umytych w niej owoców. Początkowo wirus namnaża się w układzie pokarmowym, dlatego potoczną nazwą WZW typu A jest “żółtaczka pokarmowa”. Innymi powodami zakażenia może być stosunek seksualny z nosicielem wirusa lub bezpośredni kontakt np. podanie ręki na przywitanie. Stąd funkcjonuje również określenie “choroba brudnych rąk”.
HAV odpowiada za 59 proc. przypadków wystąpienia wirusowego zapalenia wątroby na świecie, co daje rocznie ok. 1,2 – 1,4 miliona zachorowań. Aż 20 proc. zakażonych wymaga hospitalizacji. W Polsce chorują głównie dzieci w wieku 10-14 lat.
WZW typu B
Powodowany przez wirusa HBV (Hepatitis B Virus), który cechuje 100 razy większa zakaźność niż wirusa HIV. Przebieg zapalenia może być różny od bezobjawowego do bardzo ciężkiego, co w dużym stopniu zależy od wieku (starsze osoby przechodzą ciężej). Po przechorowaniu WZW typu B wirus utrzymuje się w organizmie przez całe życie. Okres inkubacji wynosi nawet powyżej 6 miesięcy, jednak zazwyczaj pomiędzy 60 a 90 dni.
Przy tym rodzaju choroby najczęściej jednym z objawów jest żółtaczka. Do zakażenia prowadzi głównie kontakt z krwią, spermą lub śliną nosiciela. Często dochodzi do niego podczas używania niesterylnych przedmiotów, takich jak igły czy strzykawki, ale także golarki czy szczoteczki do zębów.
Na świecie żyje ok. 240 milionów osób przewlekle chorych na WZW typu B. 700 tysięcy rocznie umiera wskutek powikłań, w tym marskości wątroby lub raka wątrobowokomórkowego. W formie przewlekłej objawy choroby są znacznie mniej nasilone, przeważa przemęczenie i obniżony nastrój. Jednak mogą przyjąć formę ciężką, kiedy dojdzie jednocześnie do zakażenia wirusem HDV odpowiadającym za WZW typu D. Jest ono możliwe jedynie u nosicieli HBV.
WZW typu C
Przyczyną rozwoju WZW typu C jest wirus HCV. Czynniki ryzyka to, przede wszystkim, kontakt z krwią zakażonej osoby. Może do niego dojść podczas zabiegów medycznych wykonywanych niesterylnymi narzędziami, ale także w bardziej codziennych sytuacjach np. przy wizycie w salonie kosmetycznym, robieniu piercingu, tatuażu czy używaniu tych samych ostrych przyborów higienicznych (golarki). Zakażenie poprzez kontakt seksualny jest rzadkie.
Rozwój WZW typu C trwa od 1 do 5 miesięcy. Aż u 80 proc. zakażonych choroba przebiega bezobjawowo, a zaledwie u 5-10 proc. przyjmuje ostry przebieg. U większości chorych zakażenie powoduje późniejsze powikłania i poważne schorzenia wątroby, dlatego w trakcie leczenia zaleca się odpowiednią dietę i zrezygnowanie ze spożywania alkoholu. WZW typu C również może przyjąć formę przewlekłą, na którą cierpi obecnie 130-150 milionów osób na świecie. W Europie i USA przebyte zakażenie HCV jest główną przyczyną raka wątroby i jej przeszczepów w późniejszych latach życia.
WZW typu D, E, i G
Te typy wirusa występują znacznie rzadziej, głównie w krajach rozwijających się. Wywołują je kolejno wirus HDV, HEV i HGV. Wirusowe zapalenie wątroby typu D występuje wyłącznie u nosicieli wirusa HBV i niemal zawsze przebiega bardzo ciężko, a u osób starszych prowadzi do śmierci.
Zakażenie wirusem HEV wynika prawdopodobnie ze spożycia niezdatnej do picia wody. WZW typu E przebiega łagodnie i nie przechodzi w postać przewlekłą. Z kolei HGV przenoszone jest drogą płciową lub podczas przetaczania krwi i nie zawsze powoduje zapalenie wątroby.
Jak wykryć żółtaczkę?
Żółtaczka widoczna jest na pierwszy rzut oka, ponieważ skóra i białka oczu chorego ulegają znacznemu zażółceniu. Bezobjawowe typy WZW są znacznie trudniejsze do wykrycia. Często do ich zdiagnozowania dochodzi dopiero podczas pobytu w szpitalu z innego powodu lub profilaktycznych badań w ciąży.
Diagnostyka WZW obejmuje badania krwi na obecność przeciwciał HAV (typ A), przeciwciał HCV (typ C) lub antygenów Hbs (typ B). W przypadku WZW typu B charakterystycznym objawem jest regularne pojawianie się i znikanie antygenów oraz przeciwciał. Część z nich utrzymuje się przez całe życie.
We wszystkich typach zapalenia warto wykonać również badania z oznaczeniem stężenia enzymów ALP i GGTP, aminotransferaz ALT i AST oraz – w przypadku wystąpienia żółtaczki – bilirubiny całkowitej. Przy WZW typu B nieprawidłowości w ich poziomie nie są wymagane do postawienia diagnozy (zwłaszcza w przypadku formy przewlekłej). Dodatkowo lekarz może zalecić badanie histopatologiczne wątroby w celu stwierdzenia spowodowanych bytowaniem wirusa ubytków.
Wirusowe zapalenie wątroby – profilaktyka
W latach 90. w Polsce wprowadzono obowiązkowe szczepienia przeciwko WZW typu B dla wszystkich niemowląt. Od tego czasu zachorowalność na tę chorobę znacznie spadła. Zakłada się, że obecnie wszystkie osoby poniżej 25. roku życia posiadają odporność na zakażenie wirusem.
W przypadku WZW typu A szczepienie jest zalecane przed wyjazdem do krajów o podwyższonym stopniu zachorowalności, w tym:
- krajów azjatyckich,
- Europy Wschodniej,
- Afryki,
- Ameryki Środkowej i Południowej.
Niektóre miejsca wprowadziły obowiązek szczepień dla turystów. Można je również wykonać profilaktycznie, ale w każdym przypadku usługa ta jest płatna.
Dotychczas nie została wynaleziona szczepionka przeciwko HCV, HEV i HDV. Profilaktyka przeciwko zakażeniom powinna obejmować używanie sterylnego sprzętu, spożywanie wyłącznie wody przeznaczonej do picia, częste mycie rąk oraz używanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych. W większych miastach istnieje również możliwość wykonania bezpłatnych badań na obecność wirusów, zazwyczaj przy okazji testu na HIV.
Wirusowe zapalenie wątroby – leczenie
Leczenie WZW opiera się na łagodzeniu objawów. Chora osoba powinna dużo wypoczywać, odstawić używki i przejść na lekkostrawną dietę bogatą w witaminy B i C. Najważniejszym elementem jest zadbanie w tym czasie o wątrobę i jej regenerację, dlatego raczej nie podaje się leków przeciwzapalnych. W przypadku wystąpienia wymiotów lub świądu lekarz może wprowadzić cholestyraminę lub kwas ursodeoksycholowy. Bardzo ważne jest również przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów. W przypadku znacznych niedoborów wdrażana jest suplementacja, jednak nie zawsze są ku niej wskazania.
Jak leczyć WZW z pomocą medycznej marihuany?
Brak farmaceutyków przeznaczonych do leczenia WZW stwarza pole do wykorzystania naturalnych substancji, w tym konopi indyjskich, które nie obciążają w takim stopniu wątroby. Okazuje się, że może pomóc medyczna marihuana. Przy stosowaniu waporyzacji, lecznicze kannabinoidy wchłaniają się bezpośrednio z płuc.
Specjaliści skupili się głównie na wpływie CBD na wirusa HCV, ponieważ nie istnieje przeciwko niemu szczepionka. W krajach rozwijających się leczenie WZW typu C jest bardzo kosztowne i niewiele osób może sobie na nie pozwolić. Wstępne badania przesiewowe wykazały, że CBD zmniejsza namnażanie wirusa HCV aż o 86,4 proc. Podobne wyniki nie zostały osiągnięte w przypadku HBV.
Działanie CBD
Badania wykazały również, że kannabidiol posiada właściwości terapeutyczne przy innych schorzeniach wątroby m.in. autoimmunologicznym zapaleniu wątroby czy encefalopatii wątrobowej. W pierwszym przypadku CBD zostało podane myszom i niemal natychmiast zahamowało namnażanie prozapalnych cytokin poprzez oddziaływanie na receptory TRPV1.
Drugie schorzenie, encefalopatia wątrobowa, powoduje upośledzenie funkcji neurologicznych i ruchowych. Podanie CBD cierpiącym na nie myszom w znacznym stopniu zmniejszyło wspomniane objawy. Dodatkowo przywróciło równowagę w poziomie amoniaku, bilirubiny i enzymów wątrobowych w osoczu, co może być przydatne w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby.
Medyczna marihuana a wirusowe zapalenie wątroby -podsumowanie
Większość dotychczas przeprowadzonych badań obejmujących wpływ CBD na choroby wątroby obejmowała myszy. Chociaż budzą one nadzieje, wprowadzenie medycznej marihuany do leczenia różnych typów WZW u ludzi wymaga czasu i dokładniejszego zgłębienia tematu. Jednak warto mieć na uwadze, że istnieją naturalne, nieobciążające wątroby substancje, które mogą w przyszłości stać się remedium na tę śmiertelną chorobę.
