Spis treści: Padaczka/Epilepsja. Objawy, przyczyny, leczenie.
Epilepsja – przyczyny i objawy padaczki
Epilepsja (łac. epilepsia), nazywana również padaczką, jest chorobą układu nerwowego. Charakteryzuje się występowaniem nagłych napadów wzmożonej aktywności elektrycznej w mózgu lub jego części. Powodują je wyładowania bioelektryczne, które zakłócają komunikację między neuronami. Trwają one zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu sekund, a pacjent na czas ataku traci świadomość.
Do stwierdzenia choroby konieczne jest wystąpienie napadu padaczkowego więcej niż raz.
Epilepsja występuje nawet u noworodków i pozostaje najczęstszą chorobą neurologiczną wieku dziecięcego. Aż 75 proc. pacjentów diagnozowanych jest przed 19. rokiem życia. Na świecie napadów padaczkowych doświadcza 50 mln osób. W Polsce obecnie żyje ok. 300 tys. pacjentów z tą chorobą. Każdego roku liczba ta zwiększa się o 27 tysięcy nowych zachorowań.
Jak zapobiegać epilepsji?
W przypadku predyspozycji genetycznych lub w następstwie chorób mózgu, epilepsja jest często nieunikniona. Warto jednak podejmować próby zapobiegania jej. Kobiety w ciąży powinny dbać o odporność, unikać palenia tytoniu i spożywania alkoholu oraz wybrać zaufanego lekarza do prowadzenia ciąży i porodu. Zmniejszy to prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań, które mogą spowodować epilepsję u dzieci.
Osoby dorosłe powinny unikać urazów głowy. W przypadku doznania wypadku lub uszkodzenia mózgu, należy profilaktycznie wdrożyć leki przeciwpadaczkowe, co może zawczasu powstrzymać rozwój choroby i ułatwić leczenie.
Epilepsja – przyczyny choroby
W ponad 60 proc. przypadków przyczyna epilepsji nie zostaje wykryta u konkretnego pacjenta. Padaczka bywa chorobą genetyczną. 10-15 proc. pacjentów ma w rodzinie osoby, które również doświadczały napadów padaczkowych. Badania potwierdzają, że może być ona wynikiem nieprawidłowego działania niektórych genów.
Na wystąpienie ataków w wieku dziecięcym mają również wpływ:
- powikłania w trakcie ciąży i porodu, m.in. niedotlenienie okołoporodowe, porażenie mózgowe;
- wszelkie urazy głowy;
- infekcje mózgu.
Prawdopodobieństwo zachorowania zwiększają też wady wrodzone i przejście choroby zakaźnej przez matkę w trakcie ciąży.
U dorosłych epilepsja najczęściej pojawia się jako następstwo urazu głowy lub choroby mózgu, w tym udaru, wylewu podpajęczynówkowego, nowotworu lub zapalenia opon mózgowych. Jej powodem może być również obecność tasiemca uzbrojonego w organizmie.
Często napadów padaczkowych doświadczają alkoholicy po nagłym odstawieniu alkoholu. Objawy padaczki alkoholowej niczym się nie różnią od pozostałych jej rodzajów. Różnice stanowią przyczyny – u alkoholików napady wynikają z obniżenia progu drgawkowego, a nie zmian biochemicznych w mózgu.
Padaczka – objawy choroby
Objawem epilepsji są różne rodzaje napadów padaczkowych. Wbrew ogólnemu mniemaniu nie wszystkie z nich są napadami drgawkowymi, które stanowią 60 proc. wszystkich przypadków.
Wyróżniamy następujące rodzaje ataków padaczkowych:
- napady toniczno-kloniczne (zwany także napadem dużym lub “grand mal”) – mięśnie gwałtownie spinają się, chory upada na ziemię i traci przytomność. Następują drgawki, szczękościsk, głowa odgina się do tyłu, z ust może lecieć piana. Możliwe jest przegryzienie języka lub mimowolne oddanie stolca i moczu.
- napady miokloniczne – drgawki kończyn, najczęściej górnych, bez utraty świadomości.
- napad nieświadomości (napad mały lub “petit mal”) – chory zastyga w bezruchu i nie ma z nim kontaktu, jednak może wykonywać tzw. automatyzmy, czyli proste, nieświadome ruchy, jak mlaskanie, rozpinanie guzików, przełykanie śliny. Po kilkunastu sekundach wraca do wykonywania wcześniejszej czynności.
- napady atoniczne – pacjenci doświadczają zwiotczenia mięśni, upadku i utraty przytomności.
Nietypowe objawy napadu padaczkowego:
- czuciowe – mrowienie pewnych części ciała,
- ruchowe – drżenie jedynie kącika ust czy palca,
- wegetatywne – ślinotok, ucisk gardła/klatki piersiowej, naprzemienne blednięcie i czerwienienie się, nadmierna potliwość.
Szacuje się, że u 13 proc. epileptyków po napadzie występuje tzw. porażenie Todda – połowiczne porażenie ciała, które ustępuje samoistnie po pewnym czasie. Zwiększa ono prawdopodobieństwo wystąpienia następnego napadu.
Zazwyczaj napady epilepsji trwają od kilkunastu sekund do trzech minut. Przed wystąpieniem ataku część chorych doświadcza aury, która obejmuje omamy słuchowe, odczuwanie lęku, nieprzyjemnego smaku lub zapachu. Po napadzie pacjenci często skarżą się na nadmierną senność, zawroty głowy, bóle głowy i mięśni.
Napady padaczkowe same w sobie nie stanowią zagrożenia życia pacjenta. Jednak ryzyko śmierci pojawia się, kiedy chory doświadcza ataku podczas kąpieli, przebywania na wysokości czy posługiwania się ostrym narzędziem.
Bezpośrednią przyczyną zgonu może być utrzymujący się stan padaczkowy, czyli napad trwający powyżej pół godziny lub seria ataków występujących jeden po drugim. Dochodzi wtedy do niedotlenienia mózgu i jego obrzęku, co może być bezpośrednią przyczyną śmierci. Stan padaczkowy często występuje po nagłym odstawieniu leków przeciwpadaczkowych lub odstawieniu alkoholu (w przypadku odmiany alkoholowej).
Rodzaje napadów padaczki ogniskowej
Nasilenie napadów i objawów padaczkowych różni się w zależności od obszaru mózgu, w którym występują wyładowania. Na tej podstawie wyróżnione zostały padaczki ogniskowe:
- napady z płata czołowego – obecne są ruchy pedałowania, kopania, kołysania, prężenia miednicy, wymuszone myślenie oraz zwrot głowy i gałek ocznych w jedną stronę. Często chory krzyczy podczas ataku. Zazwyczaj występują w nocy, charakteryzują się krótkim czasem trwania (10-50 sekund) i niedługim okresem ponapadowym (otępienie, niepamięć) lub jego brakiem.
- napady z płata skroniowego – początkowy chwilowy paraliż, a następnie wystąpienie drgawek, wykrzywianie kończyn górnych, mlaskanie i stopniowa utrata przytomności. Przed napadem skroniowym często występuje aura padaczkowa, a po nim przedłużające się uczucie splątania i otępienia.
- napady z płata ciemieniowego – rzadko rozpoznawane ze względu na szybkie promieniowanie wyładowań do płata skroniowego lub brak objawów klinicznych. Charakteryzują się mrowieniem, uczuciem kłucia w jednym miejscu ciała oraz zawrotami głowy.
- napady z płata potylicznego – objawy wzrokowe: zez, oczopląs, podwójne widzenie, iluzje (kropki, błyski, iskry przed oczami), czasem zdarzają się również wymioty.
Aura epileptyczna
Aura epileptyczna to stan mózgu, w którym zaczyna się atak padaczki. To wzrokowe, zmysłowe i psychiczne objawy, które zazwyczaj występują tuż przed napadem. Czasami aura pojawia się chwilę przed atakami lub nawet kilka godzin później.
U osób z ostrą padaczką aury są doskonałym objawem ostrzegawczym i zwykle pojawiają się w ciągu kilku sekund od wystąpienia napadu padaczkowego. Aura epileptyczna występuje, gdy pacjent nie wykazuje objawów i wskazuje na atak spontaniczny.
Epilepsja – diagnostyka choroby
Padaczka diagnozowana jest przez lekarza neurologa. Prawidłowa diagnoza jest kluczowa dla uzyskania pozytywnych rezultatów w leczeniu padaczki. Do stwierdzenia epilepsji konieczne jest wystąpienie ataku padaczkowego więcej niż raz. Często wystarczy zebranie szczegółowego wywiadu odnośnie historii choroby w rodzinie i pojawiających się objawów.
Podstawą jest badanie EEG, które sprawdza czynności biolelektryczne w mózgu. Podczas napadu padaczkowego pomiar przyjmuje najwyższą wartość. Koszt badania wynosi od 80 do 250 zł w różnych miejscach Polski.
Diagnozując rodzaj padaczki i obszar wyładowań pomocne będą również tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Koszt tomografii komputerowej waha się zazwyczaj pomiędzy 250 a 350 zł. W przypadku rezonansu magnetycznego, od 400 do 600 zł. Powyższe formy diagnostyki są także refundowane przez NFZ.
Do mniej powszechnych badań wykorzystywanych w diagnostyce należą SPECT i PET. Pierwsze pomaga w ocenie przepływu mózgowego w trakcie napadu i tuż po nim, dzięki czemu pozwala określić lokalizację ognisk padaczkowych. Jego koszt wynosi od 400 do 1200 zł. Badanie PET ma na celu przyjrzenie się metabolizmowi mózgu. Jest to badanie na tyle specjalistyczne, że wykonuje się je głównie w prywatnych klinikach w cenie od 3000 do 6000 zł.
Czy padaczka jest uleczalna?
Istnieje ponad 70 rodzajów epilepsji i większość z nich jest uleczalna. Głównie dotyczy to dzieci, gdzie remisja występuje w 80 proc. przypadków przy odpowiednim leczeniu padaczki. Istnieją też łagodne odmiany, które ustępują wraz z wiekiem i dojrzewaniem mózgu.
Osoby dorosłe również mają szanse na wyzdrowienie, zwłaszcza kiedy przyczyną choroby są zmiany w mózgu, jak guz czy naczyniak. Po ich chirurgicznym usunięciu schorzenie zazwyczaj ustępuje.
Czy padaczka alkoholowa jest uleczalna?
Tak, w leczeniu padaczki alkoholowej proces przebiega znacznie szybciej. W przypadku pozostałych rodzajów choroby mówi się o wyzdrowieniu w momencie, kiedy u chorego nie pojawi się atak przez 5 lat od odstawienia leków.
Metody leczenia padaczki – zmniejszenie częstotliwości napadów padaczkowych
Farmakologia
Leczenie epilepsji opiera się głównie na farmakoterapii i ma na celu zapobieganie lub łagodzenie napadów. Leki przeciwpadaczkowe powodują podniesienie progu drgawkowego i hamują rozprzestrzenianie się wyładowań na sąsiadujące obszary mózgu.
Zazwyczaj pierwszym przepisywanym przez lekarzy w Polsce lekiem jest kwas walproinowy. Jest to lek starej generacji, dlatego często powoduje w niektórych przypadkach objawy takie jak senność, przewlekłe zmęczenie, czy zwiększenie masy ciała. Niestety, preparaty farmaceutyczne na padaczkę nowej generacji są refundowane w Polsce jedynie w przypadku odmiany lekoopornej.
Bardzo ważnym elementem leczenia jest przyjmowanie leków o stałych porach zaleconych przez lekarza. Jeśli dana substancja nie przynosi zadowalających rezultatów, zmienia się ją na inną lub wdraża leczenie skojarzone, polegające na przyjmowaniu kilku leków jednocześnie.
Neurochirurgia
Około 5-10 proc. pacjentów wymaga leczenia neurochirurgicznego. Dostępnymi metodami są zabieg nacięcia na tkance mózgowej w obszarze występowania wyładowań lub całkowite usunięcie tej części.
Dość nowym sposobem jest natomiast wszczepienie pod lewym obojczykiem stymulatora nerwu błędnego. Działanie implantu polega na wytwarzaniu co 5 minut impulsów elektrycznych, które mają zapobiegać napadom padaczkowym. Ta metoda najlepiej sprawdza się u pacjentów doświadczających aury przed atakiem padaczki. W momencie, kiedy wyczuwają zbliżający się napad, mogą uruchomić stymulator za pomocą magnesu. Skutki ataku padaczki są wtedy niemal niewyczuwalne.
Przy leczeniu małych zmian w mózgu polecany jest “nóż gamma”, który polega na napromieniowaniu obszaru wyładowań. Promienie gamma niszczą jedynie zmienione chorobowo komórki, dzięki czemu technika jest mało inwazyjna.
Leczenie padaczki powinno trwać minimum 2-3 lata. Jeśli w tym czasie nie wystąpił atak, można przejść do odstawiania leków. Jednak w trakcie tego procesu należy regularnie robić badanie EEG.
Epilepsja a ciąża
Ciąża u kobiety ze stwierdzoną padaczką od początku powinna być traktowana jako ciąża wysokiego ryzyka. Jeżeli planujesz zajście w ciążę, koniecznie zgłoś ten fakt lekarzowi zawczasu, aby zdążył on wdrożyć farmakoterapię nieszkodliwą dla rozwoju płodu. Po zapłodnieniu zmiana leku może nie być już możliwa.
Leki przeciwdrgawkowe, np. popularny kwas walproinowy, mogą powodować wady wrodzone płodu. W zależności od dawki ryzyko ich wystąpienia jest nawet dziesięciokrotnie wyższe. Dlatego najlepiej zminimalizować dawkę lub zmienić leczenie na minimum pół roku przed planowanym zajściem w ciążę. Nie należy również stosować kuracji skojarzonej u kobiet ciężarnych.
Napady padaczkowe podczas ciąży mogą doprowadzić do uszkodzenia łożyska lub wad rozwojowych również wskutek niedotlenienia płodu. Po każdym napadzie należy niezwłocznie zgłosić się do ginekologa w celu zbadania, czy nie wpłynął on niekorzystnie na dziecko. Ważne jest umożliwienie współpracy ginekologowi i neurologowi w trakcie prowadzenia ciąży. Najlepiej leczyć się u lekarzy z jednej przychodni.
Medyczna marihuana i inne alternatywne metody w leczeniu padaczki
Alternatywne metody stosuje się głównie jako wspomaganie leczenia farmakologicznego lub w przypadku padaczki lekoopornej. Najczęstsze jest wprowadzenie diety ketogenicznej, która zmniejsza występowanie napadów o 30-40 proc. Jest to dieta oparta na tłuszczach i wysokiej zawartości białka przy jednoczesnej niskiej podaży węglowodanów. Jednak w przypadku jej stosowania, należy regularnie badać nerki.
Wielu pacjentów wybiera także inne metody leczenia napadów padaczkowych, jak:
- akupunktura,
- joga,
- terapia psychologiczna.
Coraz liczniejsze badania pokazują również skuteczność stosowania medycznej marihuany w leczeniu padaczki, głównie dzięki jej właściwościom przeciwdrgawkowym.
CBD a padaczka u małych dzieci
Marihuana zawiera wiele kannabinoidów, które mają właściwości lecznicze, np. THC, które wykazuje działanie psychoaktywne oraz takie jak CBD czy CBG, które nie posiadają takich właściwości i są uznawane za bezpieczne dla większości użytkowników.
Kannabidiol CBD występuje w konopiach w różnych stężeniach. W konopiach indyjskich CBD występuje w około 0,1-16%, a w konopiach siewnych jest dominującym kannabinoidem, z którego produkowane są olejki CBD. CBD wpływa na funkcje receptorów opioidowych, dopaminowych i serotoninowych, co może przynosić korzyści zdrowotne w postaci:
- regulacji układu odpornościowego;
- zmniejszonej podatności na stres, niepokój i lęk;
- działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego.
Zawarty w konopiach kannabidiol CBD powoduje wydłużenie czasu między napadami, zmniejszając ogólną częstość napadów padaczkowych, również u najmłodszych i młodych dorosłych.
Czy epilepsja u dzieci jest uleczalna?
W 2018 roku został zatwierdzony przez FDA lek o nazwie Epidiolex – olej CBD do leczenia napadów padaczkowych, w niektórych zespołach padaczki. Około jedna trzecia osób z padaczką ma padaczkę lekooporną, co oznacza, że tradycyjne leki nie kontrolują ich napadów. Dla osób z padaczką lekooporną możliwość, że medyczna marihuana, w tym CBD, może pomóc im zmniejszyć lub nawet zakończyć napady, jest oczywiście ekscytująca.
W jednej meta-analizie z 2018 r. porównano wpływ czystego CBD z bogatymi w CBD ekstraktami z konopi na leczenie padaczki opornej. Meta-analiza wykazała, że bogate w CBD ekstrakty z konopi faktycznie skuteczniej zmniejszały napady padaczkowe niż czyste CBD.
Ograniczenie liczby napadów u dziecki potwierdzało 85 proc. rodziców, którzy stosują leczenie medyczną marihuaną padaczki, a 11-15 proc. zgłaszało całkowite ustąpienie ataków. Przekłada się to również na mniejsze skutki uboczne, m.in utraty masy ciała. Dodatkowo polepszeniu uległa jakość snu, wahania nastrojów i zdolność koncentracji.
Zaskakujący jest przypadek dziewczynki, która dzięki użyciu medycznej marihuany całkowicie odstawiła leki przeciwpadaczkowe nowej generacji. Ilość ataków spadła u niej z 50 dziennie do zaledwie 2-3 w miesiącu. Jest to spowodowane tym, że marihuana wykazuje działanie przeciwdrgawkowe i znacząco przyczyniła się do poprawy jakości życia dziecka.
Badania naukowe
Co ciekawe, istnieją dowody i zdarzały się przypadki całkowitego ustąpienia aktywności napadów padaczkowych u chorych na odmianę lekooporną i trudne w leczeniu rodzaje padaczki m.in. syndrom Draveta i zespół Lennoxa Gastauta. Zespół Lennoxa Gastauta jest rzadką i ciężką postacią padaczki, która pojawia się w dzieciństwie i ma poważne konsekwencje zdrowotne.
Po 12 tygodniach terapii konopiami indyjskimi (marihuana) stwierdzono całkowite ustąpienie objawów u 9 proc. dzieci z tymi schorzeniami. Z kolei 45 proc. z nich doświadczało ataków rzadziej lub w mniejszym nasileniu. Dodatkową zaletą marihuany w leczeniu epilepsji są mniejsze skutki uboczne tego typu terapii niż w przypadku stosowania farmaceutyków przeciwdrgawkowych starej generacji.
“Dla dzieci z lekoopornymi padaczkami jak zespół Draveta czy zespół Lennoxa Gastauta, CBD wydaje się być skutecznym – czasami niezwykle skutecznym – sposobem leczenia, który jest ogólnie bezpieczny i dobrze tolerowany.”
dr. Elizabeth Thiele
Oczywiście dorośli, którzy leczą epilepsję z wykorzystaniem medycznej marihuany również uzyskują podobne efekty. Już w latach 80. przeprowadzono pierwsze badania, w których 80 proc. pacjentów na epilepsję potwierdziło terapeutyczne działanie konopi indyjskich (marihuana).
Marihuana medyczna w leczeniu padaczki – podsumowanie
Padaczka dotyczy milionów dorosłych i małych dzieci na całym świecie, dlatego poszukiwanie nowych metod leczenia jest niezwykle ważne. Leki starej generacji powodują liczne skutki uboczne u wielu pacjentów. Dlatego zwłaszcza w przypadku najmłodszych, warto zastanowić się nad zastosowaniem medycznej marihuany lub samego CBD, co może zmniejszyć ilość napadów padaczkowych oraz czas ich trwania. Jak potwierdzają kolejne badania, efekty mogą pozytywnie zaskoczyć pacjenta.
Pamiętaj jednak, żeby nie podawać chorym na padaczkę CBD na własną rękę, ponieważ może wchodzić w reakcję z niektórymi lekami i obniżać lub zwiększać ich działanie na organizm. Dodatkowo na rynku jest wiele dostępnych olejków CBD i nie wszystkie są odpowiednie do prowadzenia terapii. Skonsultuj się z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiedni preparat z CBD, przepisze właściwe dawkowanie oraz będzie na bieżąco kontrolował stan chorego.
– Gdzie mogę kupić medyczną marihuanę?
“Receptę na medyczną marihuanę można zrealizować w aptekach w całej Polsce, które mają zezwolenie na zamawianie leków z grupy I-N. Jeżeli apteka nie posiada na stanie leku, ma obowiązek zamówić go dla pacjenta w ciągu 3 dni roboczych.”
Przeczytaj więcej na ten temat:
– Czy terapia medyczną marihuaną powoduje skutki uboczne?
“Skutki uboczne wynikające ze stosowania medycznej marihuany są zwykle niewielkie i mają łagodne nasilenie. Zalicza się do nich: suchość w ustach, senność, obniżone ciśnienie”
Dowiedz się o działaniu THC i CBD:
CBD a THC – różnice w działaniu kannabinoidów.
– Gdzie mogę kupić medyczną marihuanę?
“Receptę na medyczną marihuanę można zrealizować w aptekach w całej Polsce, które mają zezwolenie na zamawianie leków z grupy I-N. Jeżeli apteka nie posiada na stanie leku, ma obowiązek zamówić go dla pacjenta w ciągu 3 dni roboczych.”
Przeczytaj więcej na ten temat:
– Czy terapia medyczną marihuaną powoduje skutki uboczne?
“Skutki uboczne wynikające ze stosowania medycznej marihuany są zwykle niewielkie i mają łagodne nasilenie. Zalicza się do nich: suchość w ustach, senność, obniżone ciśnienie”
Dowiedz się o działaniu THC i CBD:
CBD a THC – różnice w działaniu kannabinoidów.
– Gdzie mogę kupić medyczną marihuanę?
“Receptę na medyczną marihuanę można zrealizować w aptekach w całej Polsce, które mają zezwolenie na zamawianie leków z grupy I-N. Jeżeli apteka nie posiada na stanie leku, ma obowiązek zamówić go dla pacjenta w ciągu 3 dni roboczych.”
Przeczytaj więcej na ten temat:
– Czy terapia medyczną marihuaną powoduje skutki uboczne?
“Skutki uboczne wynikające ze stosowania medycznej marihuany są zwykle niewielkie i mają łagodne nasilenie. Zalicza się do nich: suchość w ustach, senność, obniżone ciśnienie”
Dowiedz się o działaniu THC i CBD:
