Choroba Parkinsona. Przyczyny, objawy, leczenie.

Choroba Parkinsona – co to jest?  

Choroba Parkinsona (łac. morbus Parkinsoni) to przewlekłe, nieuleczalne schorzenie układu nerwowego, które postępuje wraz z wiekiem. Polega na powolnym obumieraniu komórek mózgowych odpowiedzialnych za produkcję dopaminy. Jest to substancja odpowiedzialna za przekazywanie sygnałów pomiędzy neuronami. 

Choroba przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Zazwyczaj w momencie zdiagnozowania schorzenia już 50-60 proc. komórek nerwowych jest obumarłych.

Średnia wieku pacjentów z chorobą Parkinsona to 57 lat. Jednak zdarzają się również przypadki, kiedy zapadają na nią osoby 40-letnie. Nie zapominajmy, że komórki ulegają powolnej degradacji dużo wcześniej. 

W Polsce na chorobę Parkinsona choruje ok. 100 tysięcy osób. Liczba ta zwiększa się co roku o 4-8 tysięcy. W skali światowej diagnozowana jest u 10-20 pacjentów na 100 tysięcy osób rocznie. Obecnie na świecie cierpi na nią ok. 10 mln osób.    

Choroba Parkinsona – profilaktyka 

Według aktualnych badań za rozwój choroby Parkinsona odpowiadają głównie uwarunkowania genetyczne i czynniki środowiskowe. Istnieją jednak sposoby, aby go znacznie spowolnić.

Ponieważ jest to choroba układu nerwowego, ważną rolę w jej postępie odgrywa przewlekły stres. W dzisiejszych czasach nie jest łatwo go uniknąć, dlatego zaleca się stosowanie technik relaksacyjnych m.in. medytacji, mindfulness czy jogi. 

Ważnym czynnikiem profilaktyki jest wszelka aktywność fizyczna. Ruch poprawia cyrkulację krwi, obniża ciśnienie i dotlenia mózg, co wpływa na tworzenie się nowych komórek mózgowych. Polecanymi przez lekarzy formami ruchu dla chorych na Parkinsona są nordic walking (angażuje aż 80% mięśni), pływanie i taniec.

Wśród zaleceń dla osób w grupie ryzyka pojawia się również regularne picie kawy. Najnowsze badania pokazują, że w przypadku schorzeń układu nerwowego, takich jak Parkinson czy Alzheimer, przynosi ona terapeutyczny efekt. Szacuje się, że spożywanie kawy w określonych ilościach (3 – 5 filiżanek na dobę) przez wiele lat zmniejsza ryzyko wystąpienia tych chorób aż o 30 proc. 

Przyczyny choroby Parkinsona 

Przyczyny Parkinsona nie są dokładnie znane. Zakłada się, że na jej występowanie głównie mają wpływ uwarunkowanie genetyczne i szkodliwe czynniki środowiskowe.

Jeżeli ktoś z twoich bliskich ma lub miał zdiagnozowaną chorobą Parkinsona, jesteś w grupie ryzyka. 

Bezpośrednią przyczyną dziedzicznej odmiany schorzenia jest mutacja genu odpowiedzialnego za syntezę białka – alfa-synukleiny – obecnego w ciałkach Lewy’ego. Już sama obecność w mózgu (dokładniej w istocie czarnej) powyższych ciałek bywa podstawą do rozpoznania choroby Parkinsona. 

Czynniki środowiskowe wywołujące schorzenie obejmują:

• przewlekły stres,
• nadużywanie substancji takich jak alkohol czy środki psychoaktywne,
• niezdrową dietę oraz
• siedzący tryb życia.

Częstą przyczyną jest również nadciśnienie, które powoduje mikrouszkodzenia mózgu. 

Objawy choroby Parkinsona 

Jakie są objawy choroby Parkinsona? Wczesne symptomy nie są jednoznacznie kojarzone z tym schorzeniem, co wpływa niestety na późne jej wykrywanie. Należy do nich osłabienie, niezgrabność ruchów i ich spowolnienie oraz depresja. Dopiero później dochodzą takie symptomy jak:

• zaburzenia równowagi 
• trudności z wstawaniem 
• pogłębiające się pochylenie sylwetki ku przodowi
• drżenie kończyn w stanie spoczynku, najczęściej rąk 
• sztywność mięśni 
• nagły paraliż ciała lub jego części 
• tzw. otępienie parkinsonowskie

W momencie, gdy pojawiają się powyższe symptomy, choroba prawdopodobnie jest już w stadium zaawansowanym. Należy niezwłocznie udać się do lekarza, który przeprowadzi diagnostykę, a następnie wdroży odpowiednie leczenie. 

Nietypowe objawy choroby Parkinsona

Istnieją liczne symptomy, które często bywają przeoczone nawet przez lekarzy. Dopiero po czasie i postawieniu diagnozy, pacjenci wiążą je z zespołem parkinsonowskim. Często pojawiają się dużo wcześniej, przed typowymi objawami związanymi z zakłóceniami ruchu. Zaliczają się do nich:

• problemy ze snem 
• apatia 
• stany lękowe 
• bóle mięśni 
• zaparcia
• nietrzymanie moczu
• egzema, łojotokowe zapalenie skóry 
• zaburzenia mowy
• problemy z połykaniem
• dolegliwości kręgosłupa
• zaburzenia węchu
• mikrografia, czyli pisanie coraz mniejszymi literami

Parkinson – objawy narządowe

Głównym organem zaatakowanym przez chorobę Parkinsona jest mózg, a dokładniej jego istota czarna. Jest to ośrodek odpowiedzialny za koordynację ruchów, głównie nieświadomą tj. napięcie mięśni, zachowanie prawidłowej postawy ciała oraz wykonywanie ruchów automatycznych. Stopniowa degradacja tej części mózgu i występowanie w niej wcześniej wspomnianych ciałek Lewy’ego są jednoznacznymi objawami parkinsonizmu. 

Wraz z Parkinsonem mogą pojawić się dolegliwości skórne, takie jak egzema czy łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS). Pierwsza z nich objawia się wypryskiem na skórze w postaci rumienia, strupów, nadżerek. Występuje on zazwyczaj po kontakcie z czynnikiem uczulającym. Druga choroba charakteryzuje się łuszczeniem skóry – głównie na głowie, uszach, brwiach i klatce piersiowej. Osoby chore na ŁZS odczuwają uporczywe swędzenie w miejscach wykwitów skórnych. 

Choroba Parkinsona – diagnostyka

Diagnostyka choroby Parkinsona wydaje się prosta. Niestety, jej objawy są tożsame z wieloma innymi schorzeniami, co utrudnia i opóźnia właściwe rozpoznanie. Dodatkowo, typowe symptomy dają o sobie znać w momencie, gdy komórki mózgowe uległy już znacznej degradacji. W celu zdiagnozowania choroby należy udać się do neurologa. 

Jakie badania wykonać? 

Początkowo lekarz neurolog powinien przeprowadzić dokładny wywiad dotyczący: występowania chorób neurologicznych w rodzinie, swoistych i nieswoistych objawów oraz zażywanych przewlekle leków. Niektóre z nich – m.in. leki antydepresyjne, przeciwwymiotne czy stosowane w leczeniu schizofrenii – mogą wywołać tzw. parkinsonizm polekowy. 

Po zebraniu obszernego wywiadu, należy przejść do badań obrazowych mózgu, czyli tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Pozwolą one wykluczyć ewentualność innych schorzeń, które mogą dawać objawy parkinsonizmu m.in. przebytego udaru mózgu, wodogłowia, nowotworu i zmian zapalnych.

Koszt tomografii komputerowej wynosi zazwyczaj pomiędzy 250 a 350 zł.

W przypadku rezonansu magnetycznego ceny wahają się od 400 do 600 zł. Oba świadczenia dostępne są również bezpłatnie w ramach NFZ. 

Możliwe jest wykrycie choroby we wczesnym stadium. Jakie badania na Parkinsona najlepiej wykonać? Jeżeli grozi ci jej odziedziczenie lub dostrzegasz u siebie wczesne objawy Parkinsona, wykonaj testy genetyczne. Polegają one na pobraniu wymazu z wewnętrznej strony policzka i zbadaniu go pod kątem mutacji genu odpowiedzialnego za syntezę alfa-synukleiny. Choroba Parkinsona pierwsze objawy może dawać już w wieku około 20 lat.

Tego typu badania niestety nie są refundowane, a ich koszt w prywatnych klinikach wynosi ok. 3000 zł. 

Jeżeli dysfunkcje ruchowe pojawiają się po obydwu stronach ciała lub wdrożone leczenie (opisane poniżej) nie przynosi efektów, konieczne jest pogłębienie diagnostyki. 

Czy choroba Parkinsona jest uleczalna? Parkinson – leczenie

Dzięki postępowi medycyny, długość życia w chorobie Parkinsona wydłużyła się w ostatnich dekadach do 20 lat od momentu postawienia diagnozy. Niestety, w dalszym ciągu choroba uznawana jest za nieuleczalną. Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja są w stanie opóźnić jej rozwój oraz złagodzić objawy, jednak z biegiem lat organizm uodparnia się na stosowane leki. Nadzieję na wyzdrowienie niosą trwające badania z wykorzystaniem komórek macierzystych i terapii genowej. 

Farmakologia w chorobie Parkinsona

Lekiem początkowym w terapii choroby Parkinsona jest lewodopa (L-DOPA) – substancja, która wytwarza w organizmie dopaminę. Przynosi ona spektakularne efekty na początku leczenia, jednak z czasem następuje uodpornienie organizmu na lek. Dość częste są skutki uboczne l-dopy m.in. mimowolne ruchy kończyn, senność, nudności, wymioty, lęki, halucynacje, zaburzenia czucia i funkcji sercowo-naczyniowych. 

W celu ograniczenia działań niepożądanych lekarz może zmodyfikować dawkowanie lewodopy lub wdrożyć inne leki wpływające na uwalnianie dopaminy np. Ropinirol, Amantadynę czy Tolkapon. Żaden z nich nie jest jednak całkowicie wolny od skutków ubocznych. 

Drugi powszechnie stosowany lek w leczeniu choroby to apomorfina. Substancja ta podawana jest za pomocą zastrzyków podskórnych bądź pompy o działaniu podobnym do pompy insulinowej. Zazwyczaj Apomorfina wdrażana jest w późniejszym stadium schorzenia, kiedy inne leki przestają przynosić efekty. 

Operacyjne metody leczenia Parkinsona 

Kiedy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub organizm pacjenta uodparnia się na podawane leki, można spróbować także leczenia operacyjnego. Zabieg neurochirurgiczny polega na wszczepieniu do mózgu elektrod, które zastępują swoim działaniem uszkodzone struktury mózgu. Kontrolowane są one za pomocą sterownika umieszczonego zazwyczaj na klatce piersiowej. 

Wspomniany zabieg wykazuje dużą skuteczność w leczeniu choroby Parkinsona, jednak nie każdy pacjent kwalifikuje się do jego wykonania.

Wszelkie operacje na mózgu są wysoce ryzykowne, dlatego lekarz podejmuje decyzję o zabiegu biorąc pod uwagę wiek pacjenta, stopień zaawansowania choroby i nasilenia objawów pozaruchowych. 

Alternatywne metody leczenia Parkinsona 

Medycyna naturalna nie jest w stanie zastąpić farmakologii i rehabilitacji, jednak znacząco wspomaga tradycyjne metody.

Zioła polecane w leczeniu choroby to świerzbiec właściwy, który również zawiera w sobie l-dopę. Na polepszenie koncentracji i zdolności zapamiętywania świetnie wpływa miłorząb japoński. 

Popularna w kuchni kurkuma wspomaga zwalczanie w mózgu szkodliwych białek. Spożywanie zielonej herbaty i zioła brahmi usprawnia krążenie mózgowe i wzmacnia komórki mózgu.

Ostatnimi czasy spektakularne efekty w łagodzeniu objawów choroby Parkinsona odnosi medyczna marihuana. 

W miarę możliwości osobom chorym na Parkinsona zaleca się uprawianie sportu, przede wszystkim nordic walkingu, tai-chi, tańca i pływania. Pacjenci, którzy wdrożyli treningi 3-4 razy w tygodniu zdecydowanie dłużej zachowywali sprawność fizyczną. Ważnym aspektem jest również odpowiednia dieta bogata w witaminy B, D, C i E, błonnik oraz nienasycone kwasy tłuszczowe. 

Choroba Parkinsona – powikłania 

Powikłania w chorobie Parkinsona są zazwyczaj również jej objawami. Oprócz tego, leki stosowane w terapii schorzenia oddziałują niekorzystnie na wiele narządów wewnętrznych. Do najczęstszych powikłań należą problemy jelitowe (głównie zaparcia) oraz nietrzymanie moczu, które może dodatkowo prowadzić do częstych infekcji układu moczowego. 

Trudności w połykaniu (dysfagia) występują często wskutek zaniku mimiki twarzy i sztywności jej mięśni. Powoduje to również zwiększone wydzielanie śliny. Dysfagia występuje aż u 40 proc. chorych, którzy zmuszeni są od tego momentu do spożywania pokarmów w formie płynnej lub papkowatej. 

Choroba Parkinsona, a ciąża 

Ze względu na późne występowanie choroby u większości pacjentów, jej objawy w trakcie ciąży nie są dokładnie zbadane. Zaledwie 5 proc. chorych słyszy diagnozę parkinsonizmu w wieku poniżej 40 lat. 

Głównym problemem w przypadku zajścia w ciążę i późniejszego karmienia piersią jest przeciwwskazanie do zażywania niektórych leków. Przede wszystkim dotyczy to amantadyny i Sinemetu w dużych dawkach. Również leki antydepresyjne, często wdrażane w celu złagodzenia objawów takich jak depresja czy lęki, w momencie zajścia w ciąże muszą zostać odstawione. 

Objawy ciąży, takie jak poranne wymioty, zaparcia czy częste oddawanie moczu, mogą ulec nasileniu u kobiet chorujących na Parkinsona. Głównie dlatego, że pokrywają się z symptomami choroby. Rosnąca waga wpływa na zdolność poruszania się i utrzymania równowagi. Pacjentki z chorobą Parkinsona skarżą się na zwiększenie problemów ze snem, bólów pleców i zmienności nastrojów. Są to typowe objawy u ciężarnych kobiet, jednak przy występowaniu parkinsonizmu jest duże prawdopodobieństwo ich nasilenia w porównaniu do kobiet zdrowych. 

Nie stwierdzono zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia wad w rozwoju płodu czy problemów w trakcie porodu w związku ze zdiagnozowaną chorobą Parkinsona. 

Medyczna marihuana w leczeniu choroby Parkinsona 

Badania nad zastosowaniem medycznej marihuany w leczeniu choroby Parkinsona trwają od kilku lat. Dotychczasowe wyniki dowiodły, że ma ona pozytywny wpływ nie tylko na objawy choroby, ale również na skutki uboczne stosowanej farmakoterapii.

Obecnie jest uznawana za najbardziej skuteczny środek medycyny naturalnej w leczeniu tego schorzenia. 

Kannabinoidy w terapii choroby Parkinsona

Medyczna marihuana działa ochronnie na komórki mózgowe, co spowalnia rozwój choroby. Zarazem tetrahydrokannabinol (THC), jak i kannabidiol (CBD), wspierają powstawanie nowych mitochondriów oraz zapobiegają uszkodzeniom powodowanym przez wolne rodniki.

W kwestii łagodzenia symptomów wyniki badań są obiecujące. Najpoważniejszy objaw choroby Parkinsona, czyli drżenie kończyn i utrudnienia w poruszaniu, ulegają znacznemu zmniejszeniu podczas regularnego stosowania medycznej marihuany.

Dodatkowo konopie indyjskie poprawiają jakość snu i łagodzą odczuwany ból. Pacjenci, którym podczas badań podawano wyłącznie CBD, już po tygodniu kuracji potwierdzali poprawę nastroju i podwyższenie poziomu zadowolenia z życia.

Z kolei chorzy o skłonnościach psychotycznych po czterech tygodniach zauważali znaczne ograniczenie występowania ataków psychozy. Przeciwwymiotne działanie konopii indyjskich wspomaga pacjentów, którzy wskutek zażywanych leków doświadczają nudności i wymiotów. Ta właściwość została szerzej przebadana w przypadku osób z nowotworami w trakcie chemioterapii.  

Medyczna marihuana a choroba Parkinsona – podsumowanie

Alternatywne metody leczenia parkinsonizmu mają wielu zwolenników. Kolejne badania pozwalają stwierdzić, że stosowanie konopi indyjskich w przypadku choroby Parkinsona przynosi bardzo dobre efekty, a w porównaniu do tradycyjnego leczenia mają znacznie mniejsze skutki uboczne. Jednak wprowadzenie kannabinoidów należy skonsultować z lekarzem. Nie mogą one zastąpić podstawowej farmakoterapii.