Zespół ADD – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół ADD (Attention Deficit Disorder) jest odmianą ADHD, w której nie występuje nadpobudliwość ruchowa lub pojawia się w nieznacznym stopniu. To zaburzenia psychiczne, polegające na różnych problemach m.in. trudnościach w skupieniu uwagi, organizacji i wykonywaniu czynności manualnych. ADHD częściej rozpoznawane jest u chłopców, z kolei ADD – u dziewczynek. 

Pojawia się coraz więcej badań potwierdzających terapeutyczne skutki medycznej marihuany na chorych z ADHD i ADD. Jedna z teorii mówi, że schorzenie wywołane jest przez nieprawidłowy rozwój układu endokannabinoidowego. Zażywanie konopi indyjskich pomaga ustabilizować jego działanie.

Jakie korzyści niosą kannabinoidy dla chorych z ADD? 

Zespół ADD – charakterystyka 

Zespół hiperkinetyczny w różnych odmianach diagnozowany jest u 3-10 proc. dzieci w wieku wczesnoszkolnym i 4-5 proc. dorosłych.

ADD jest rodzajem ADHD nazywanym typem z przewagą deficytu uwagi lub podtypem nieuważnym, jednak warto zwrócić uwagę, że obecnie odchodzi się już od stosowania terminu “ADD” w przypadku tej odmiany. 

Chorzy z przewagą deficytu uwagi nie wykazują objawów związanych z nadmierną ruchliwością lub posiadają je w niewielkim stopniu. Przeważają u nich zaburzenia sfery poznawczej i emocjonalnej.

Najpowszechniejszymi symptomami są:

• trudności w skupieniu uwagi
• zarzucanie wykonywanych czynności
• problemy z nauką

Przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi ADD

Przyczyny ADD są takie same, jak w przypadku ADHD. Najczęściej obejmują odziedziczone po rodzicach mutacje genów odpowiedzialnych za transport dopaminy i serotoniny. Czynniki genetyczne stanowią aż 75 proc. wszystkich diagnozowanych przypadków.

Innym powodem wystąpienia ADHD lub zespołu ADD mogą być wszelkie patologie ciąży, zwłaszcza picie alkoholu lub zażywanie narkotyków przez matkę. Również przedwczesny poród lub niedotlenienie dziecka w jego trakcie mogą wywołać zespół hiperkinetyczny.

Badanie rezonansowe mózgu u dzieci z ADHD wykazało zmiany neurobiologiczne w jego budowie, a dokładniej zwiększenie hipokampu i zmniejszenie ciała migdałowatego. Hipokamp odpowiada za zdolność koncentracji i zapamiętywania oraz kontrolę emocji, z kolei ciało migdałowate kieruje emocjami i impulsywnością.

Dlatego też, zmiany neurobiologiczne wydają się prawdopodobną przyczyną choroby u chorych z podtypem nieuważnym. Badacze zaznaczają jednak, że nie wiadomo, czy zmiany zostały wywołane przez chorobę czy są jej powodem.

Zaburzenie koncentracji uwagi – objawy 

Objawy ADHD dzielą się na trzy kategorie, związane ze sferą:

1. ruchową
2. poznawczą
3. emocjonalną

Choroba ADD obejmuje symptomy z dwóch ostatnich grup. Nadruchliwość u osób z podtypem nieuważnym występuje w niewielkim stopniu lub wcale. 

Dzieci z ADD często określane są jako nieśmiałe. Dopiero kiedy idą do szkoły i mają trudności w nauce, rodzice zauważają problem. Osoby z deficytem uwagi mają problem z koncentracją uwagi się na jednej czynności, szybko męczą się podczas wysiłku intelektualnego.

Cechuje je:

• dezorganizacja
• skłonność do prokrastynację
• brak umiejętności planowania zadań
• trudności w wykonywaniu kilku czynności jednocześnie
• problemy z artykulacją słów, czytaniem i pisaniem (w tym dysgrafia i dysleksja)

Często wydaje się, że chorzy na ADD “bujają w obłokach” i nie słuchają rozmówcy lub nagminnie mu przerywają. Mają tendencję do gubienia przedmiotów i zapominania o obowiązkach. W dorosłym życiu pracę utrudnia im brak dbałości o szczegóły i długi czas wykonywania zadań. Trudno im odnaleźć się w grupie i nawiązywać nowe znajomości. 

Wśród objawów sfery emocjonalnej najbardziej widoczna jest niska samoocena i chwiejność nastrojów. Dlatego, zwłaszcza u dorosłych, choroba często mylona jest z zaburzeniami psychicznymi. Chorzy z ADD często mają problem z trzymaniem się ustalonych norm społecznych. Zdarza się, że nie zachowują się adekwatnie do swojego wieku. 

Zaburzenia koncentracji uwagi ADD – diagnostyka

W Polsce do diagnozowania ADHD i jego podtypów wykorzystuje się kryteria DSM-V. Dzieci muszą wykazywać minimum 6 z podstawowych objawów, dorośli minimum 5, należą do nich:

• trudności w koncentracji
• brak dbałości o szczegóły
• zarzucanie podjętych zadań
• problemy z pamięcią
• łatwe rozpraszanie się
• częste gubienie przedmiotów
• brak umiejętności planowania i organizacji
• niechęć wobec zadań wymagających dłuższego wysiłku umysłowego

Diagnozowanie dzieci

W diagnostyce choroby ADD powinno brać udział kilku specjalistów: psycholog, psychiatra, pediatra oraz neurolog. Do właściwego rozpoznania konieczne jest zebranie szerokiego wywiadu nie tylko od rodziców, ale również nauczycieli lub wychowawców. Często lekarze proszą o dostarczenie pisemnej opinii od pedagoga szkolnego.   

Podczas wizyty wykonywane są testy psychologiczne i sprawnościowe. Służą sprawdzeniu zdolności koncentracji i zapamiętywania oraz koordynacji ruchowej. Wśród nich znajdują się:

• test na inteligencję
• test ciągłego wykonywania (CPT)
• testy sprawdzające podstawowe umiejętności pisania, liczenia, czytania i mówienia

U neurologa może również zostać wykonane badanie EEG, które określa stopień dojrzałości układu nerwowego.  Ponadto, w diagnostyce należy wykluczyć inne jednostki psychiatryczne (np. zaburzenia lękowe), jak i somatyczne (np. uszkodzenia mózgu).

Lekarz stawia diagnozę na podstawie objawów widocznych w okresie 6 miesięcy poprzedzających wizytę. Przedtem musi wykluczyć prawdopodobieństwo innych chorób, które dają podobne objawy m.in. zaburzeń lękowych, choroby afektywnej dwubiegunowej czy upośledzenia umysłowego.  

Diagnoza ADD a zespół nadpobudliwości psychoruchowej

Dorośli z podejrzeniem zespołu hiperkinetycznego powinni zgłosić się do psychiatry specjalizującego się w diagnostyce osób powyżej 18. roku życia z tym schorzeniem. Stwierdzenie ADHD u dorosłych nie jest łatwym zadaniem, ponieważ objawy choroby powinny wystąpić do 12. roku życia.

Pacjenci często nie są w stanie stwierdzić, kiedy zaczęły się ich problemy. W miarę możliwości lekarz przeprowadza wywiad z rodziną i wykorzystuje kwestionariusze przeznaczone do diagnozowania ADHD u dorosłych. Najczęściej diagnozę zespołu hiperkinetycznego w starszym wieku słyszą rodzice, którzy szukają pomocy dla swojego dziecka z podejrzeniem tej choroby. 

Leczenie ADD 

W leczeniu zespołu ADD kluczowe znaczenie ma terapia poznawczo-behawioralna. Warto, aby obejmowała również pozostałych członków rodziny. Polecana jest również nauka cierpliwości i wytrzymałości w wykonywaniu zadań.

Farmakoterapia 

Lekiem stosowanym na początku farmakoterapii jest metylofenidat, który ma działanie pobudzające i poprawiające koncentrację. Jest to jednak substancja o działaniu uzależniającym, która wywołuje liczne skutki uboczne np.

• obniżenie apetytu
• problemy ze snem
• zahamowanie wzrostu

Dlatego u dzieci stosuje się ją w ostateczności. Lekiem drugiego rzutu jest chlorowodorek atomoksetyny, który ma łagodniejsze działanie i nie jest psychostymulantem. 

Przy braku efektów tradycyjnej farmakoterapii lub jako substancje pomocnicze stosowane są: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, heterocykliczne leki przeciwdepresyjne drugiej generacji, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny lub leki będące agonistami receptora alfa2-adrenergicznego o działaniu ośrodkowym. 

Leki przynoszą skutek u ⅔ chorych. Osobom dorosłym zaleca się farmaceutyki o przedłużonym uwalnianiu, dzięki czemu nie muszą często pamiętać o ich zażywaniu. Należy jednak pamiętać, że chorzy z ADD mają skłonność do uzależnień i nadużywania substancji psychoaktywnych. Dlatego też terapia psychostymulantami może nieść ryzyko powikłań. 

Wśród niefarmakologicznych metod leczenia efekty podobne do farmakoterapii uzyskiwali pacjenci poddani terapii EEG Biofeedback. Metoda polega na nauce samokontroli mózgu na podstawie obserwacji fal mózgowych podczas wykonywania czynności zleconych przez prowadzącego. 

Alternatywne metody leczenia w przypadku ADHD/ADD

Po alternatywne metody leczenia ADHD/ADD sięgają zazwyczaj osoby, u których nie sprawdza się farmakoterapia. Panuje przekonanie, że duże znaczenie w łagodzeniu objawów choroby ma odpowiednia dieta. U chorych z odmianą hiperaktywną wykluczenie niektórych produktów daje efekty, jednak różne badania dawały odmienne wyniki. 

Suplementacja

W przypadku pacjentów z zespołem ADD zauważono poprawę stanu chorych po 16-tygodniowej suplementacji acetylo-L-karnityny. Wspomaga ona syntezę kwasów tłuszczowych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania mózgu. 

Poprawa zachowania i funkcji poznawczych dzieci z ADHD/ADD została osiągnięta w badaniu porównawczym szafranu i metylofenidatu. Grupa zażywająca szafran uzyskała niemalże takie same końcowe wyniki pomiaru natężenia symptomów. Rezultaty były podobne zarazem u dzieci z hiperaktywnością, jak i z problemem w utrzymaniu uwagi.

Elektroakupunktura

Kolejną alternatywną metodą łagodzenia objawów ADHD/ADD jest elektroakupunktura. Badania wskazują, że najwyższą efektywność osiąga w połączeniu z terapią poznawczo-behawioralną. W niektórych przypadkach te dwie metody dawały lepsze efekty niż farmakoterapia.

Ćwiczenia relaksacyjne

Niekiedy w leczeniu ADHD/ADD wykorzystuje się:

• techniki relaksacyjne
• masaż
• medytacja
• joga

Najbardziej odczuwalne efekty osiągnęły dzieci, które łączyły ćwiczenie jogi z farmakoterapią. Inne badania sugerują, że masaże relaksacyjne również łagodzą objawy choroby. Zwłaszcza pacjenci z ADD powinni wziąć je pod rozwagę, ponieważ ich stosowanie znacznie podwyższyło nastrój u uczestników testów.

Pomocna dla osób z ADD może być równieć organizacja czasu, co może być osiągnięte poprzez korzystanie z alarmów w telefonie, przypominających o konieczności wykonania jakiejś czynności oraz codzienne poranne planowanie swojego dnia.

Zespół ADD można także leczyć za pomocą medycznej marihuany.

Medyczna marihuana w terapii osób z zespołem ADD

Jedna z teorii głosi, że przyczyną występowania ADHD i ADD są nieprawidłowości w rozwoju prenatalnym układu endokannabinoidowego. W związku z tym stosowanie medycznej marihuany ma potencjał do przywrócenia równowagi w produkcji endokannabinoidów. Zwłaszcza pacjenci z podtypem nieuważnym dostrzegali złagodzenie objawów choroby.

W badaniu niemieckich naukowców wzięło udział 30 osób z diagnozą ADD. U większości z nich farmakoterapia nie przynosiła oczekiwanych rezultatów lub powodowała dotkliwe skutki uboczne. Podczas dwuletniego badania wszyscy uczestnicy zanotowali poprawę koncentracji, zmniejszenie problemów ze snem i podwyższenie kontroli reakcji na bodźce.

U pacjentów z ADD anandamid – endokannabinoid odpowiedzialny za nastrój – nie działa prawidłowo. W ich organizmie znajduje się zbyt mała ilość enzymu odpowiedzialnego za jego metabolizm. Powoduje to zbyt szybkie zużywanie wytworzonej w mózgu dopaminy.

Podczas badania, w którym uczestnikom podawano THC, poziom dopaminy został wyregulowany.

Medyczna marihuana a ADD – podsumowanie

Jak widać, leczenie medyczną marihuaną ma potencjał w łagodzeniu objawów zespołu ADD. Coraz więcej specjalistów bierze ją pod uwagę w zalecanej terapii, zwłaszcza u pacjentów opornych na tradycyjne leczenie. Wbrew pozorom, możliwe jest również stosowanie konopi indyjskich u dzieci z diagnozą ADHD/ADD.

Warto zastanowić się nad wyborem produktów w formie oleju lub w postaci jadalnej, bez działania psychoaktywnego (z zawartością CBD, a nie THC). Na pewno terapia kannabinoidami jest warta wypróbowania w przypadku schorzenia, które leczone jest farmaceutykami z tak wieloma skutkami ubocznymi.