Większość osób doświadczyła złamania kości przynajmniej raz w życiu. Zazwyczaj przytrafiają się one w dzieciństwie, kiedy układ kostny nie jest w pełni wykształcony. W życiu dorosłym złamania są najczęściej wynikiem wypadków komunikacyjnych lub kontuzji towarzyszących uprawianiu sportu.
Jak leczyć złamania kości? Czy medyczna marihuana może przyspieszyć proces rekonwalescencji?
Złamanie kości – co to jest?
Do złamania kości dochodzi wskutek zewnętrznego urazu mechanicznego o sile działania przewyższającej wytrzymałość tkanki kostnej. W jej wyniku dochodzi do całkowitego przerwania ciągłości kości. W przypadku niecałkowitego pęknięcia tkanki mówimy o nadłamaniu. Przy poważniejszych urazach może dojść również do przemieszczenia fragmentu kości, które wymaga znacznie dłuższej rehabilitacji.
Złamaniu może ulec każda część układu kostnego. U dorosłych szkielet składa się z 206 kości. U dzieci i nastolatków ich liczba jest większa, ponieważ nie wszystkie fragmenty są ze sobą połączone. W dzieciństwie układ kostny liczy 270 kości, a w okresie dojrzewania aż 356. Najczęściej złamania występują w obrębie kończyn dolnych i górnych. Powszechnym urazem tkanki kostnej jest również przemieszczenie stawów.
Złamanie kości – objawy
W momencie urazu może być słyszalny dźwięk chrupnięcia. Innymi objawami wskazującymi na złamanie kości są:
- silny ból,
- opuchlizna,
- pojawienie się krwiaka lub zasinienia,
- nadmierna ruchomość kości w okolicy urazu,
- nienaturalne ułożenie kości,
- w przypadku złamań otwartych również przerwanie tkanek miękkich.
Rodzaje złamań
Istnieje kilka podziałów złamań kości. Najbardziej podstawowy dzieli je na:
- złamania otwarte – w ich wyniku złamana kość ulega znacznemu przesunięciu, przerywa skórę i jest widoczna na zewnątrz, zachodzi konieczność leczenia operacyjnego;
- złamania zamknięte – pęknięta kość pozostaje ukryta pod tkankami miękkimi, zazwyczaj wymaga tylko nastawienia oraz usztywnienia.
Inny podział wyszczególnia rodzaje złamań na podstawie ich przyczyny:
- w wyniku zgięcia,
- w wyniku zrotowania (skręcenia) kości – każda część jest obrócona w przeciwną stronę,
- w wyniku przesunięcia – często dotyczy złamań otwartych,
- złamanie awulsyjne – gdy dochodzi do oderwania więzadeł od tkanki kostnej.
Kolejne rozróżnienie opiera się na kształcie szczeliny powstałej w momencie urazu:
- skośne,
- spiralne,
- poprzeczne,
- wieloodłamowe (rozdrobnione).
Nietypowe złamania kości
- Złamanie patologiczne – dochodzi do niego, kiedy tkanka kostna jest osłabiona wskutek przewlekłej choroby np. nowotworu, osteoporozy czy guzów kości. Może wywołać je niewielki uraz, który nie spowodowałby przerwania ciągłości u zdrowej osoby.
- Złamanie zielonej gałązki (podokostnowe) – kość ulega złamaniu tylko po jednej stronie, okostna nie zostaje przerwana. Zazwyczaj występuje w okresie dziecięcym ze względu na większą elastyczność tkanki kostnej. Charakterystyczny jest brak widocznej szczeliny na obrazie rentgenowskim. Zamiast tego kość przypomina nie do końca złamaną gałązkę.
- Złamanie zaklinowane – podczas urazu fragmenty kości wbijają się w siebie, co może wywołać pozorny brak przerwania ciągłości tkanki. Objawem wskazującym na ten typ złamania jest skrócenie kości.
- Złamanie przewlekłe – zazwyczaj występują u sportowców wskutek regularnego, nadmiernego obciążania mięśni, które tracą zdolność amortyzacji. Dochodzi do licznych mikrourazów, które po kilku tygodniach prowadzą do przerwania tkanki kostnej. Najczęściej dotyczą kości śródstopia lub piszczelowej (np. w wyniku biegania w nieodpowiednim obuwiu), żeber, nadgarstków i kości ramiennej. Jednak najgroźniejsze uszkodzenia są związane ze złamaniami kości udowej (szczególnie u osób starszych).
Pierwsza pomoc w przypadku złamania kości
Przy podejrzeniu złamania kości trzeba natychmiast wezwać pogotowie. Osoba poszkodowana powinna unikać poruszania się. Jeśli doszło do zranienia lub przerwania tkanek miękkich, należy delikatnie przyłożyć opatrunek z jałowej gazy.
Pierwszym etapem jest ułożenie poszkodowanej osoby w pozycji przeciwwstrząsowej, czyli na plecach z nogami lekko uniesionymi do góry (ok. 30 cm powyżej klatki piersiowej). Jednak jeśli złamaniu uległy kończyny dolne, nie wolno nimi poruszać. Również w przypadku złamań miednicy, kręgosłupa lub czaszki nie powinno się stosować tego rozwiązania.
Nie należy samodzielnie próbować nastawiać złamanych kości. Do momentu przyjazdu pogotowia spróbuj je unieruchomić poprzez przyłożenie sztywnego przedmiotu i owinięcie go bandażem. Nie zmieniaj położenia kości, a usztywnienie dopasuj do jej aktualnego rozmieszczenia. Unieruchom kość wraz z dwoma sąsiadującymi stawami.
Diagnostyka złamania kości
Złamanie kości nie wymaga posiadania skierowania do konkretnego specjalisty. Zazwyczaj pogotowie zawozi poszkodowaną osobę na ostry dyżur, gdzie wykonywany jest rentgen. Pozwala on stwierdzić rozległość złamania i kształt szczeliny. Czasem lekarz zleca inne badanie np. tomografię komputerową (w przypadku urazów głowy i kręgosłupa), rezonans magnetyczny lub USG. Służą one głównie wykryciu dodatkowych urazów.
Leczenie złamań kości
Złamane kości wymagają jak najszybszego nastawienia, jednak powinien wykonać je wyłącznie lekarz lub ratownik medyczny. Zazwyczaj odbywa się ono w znieczuleniu miejscowym. Rozległe złamania ze znacznym przesunięciem kości mogą wymagać ich połączenia za pomocą śrub lub drutów. W przypadku złamań otwartych lub urazów narządów wewnętrznych konieczna jest operacja.
Po nastawieniu kości do właściwej pozycji zakładany jest gips. Czas jego noszenia zależy od rodzaju złamania kości, wynosi maksymalnie 8 tygodni. Urazy śródstopia, podudzia, obojczyków czy kręgosłupa nie pozwalają na założenie gipsu. Stosuje się wtedy usztywnienia ortopedyczne, które nie unieruchamiają uszkodzonego fragmentu na stałe. Coraz częściej zamiast tradycyjnego gipsu stosuje się tzw. gips lekki wykonany z syntetycznych włókien. Jego noszenie jest znacznie bardziej komfortowe.
Leki przeciwbólowe
Nieodłącznym elementem w momencie złamania i późniejszego zrastania się kości jest ból. Na początku może być na tyle silny, że ratownik medyczny zdecyduje o podaniu leku opioidowego. W przypadku mniejszych urazów wybór pada na niesteroidowe leki przeciwzapalne np. paracetamol z ketoprofenem. W rzadkich sytuacjach stosowana jest także ketamina, która wykazuje silne działanie uśmierzające ból przy mniejszych skutkach ubocznych w porównaniu do opioidów. Środki przeciwbólowe zostają podane dożylnie na miejscu wypadku.
Po wypisaniu ze szpitala zazwyczaj pacjent otrzymuje zalecenia dotyczące przyjmowania leków w domu. Dobranie konkretnych farmaceutyków zależy od zgłaszanego przez niego stopnia bólu mierzonego według skali NRS. Zazwyczaj przepisywane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, czasem w terapii skojarzonej.
Alternatywne metody wspomagające leczenie złamania kości
Domowe sposoby mogą przyspieszyć proces gojenia lub pomóc w zmniejszeniu dolegliwości bólowych. W krajach azjatyckich nadal stosuje się rozwiązania pochodzące z tradycyjnej medycyny ajurwedyjskiej. W użyciu są tam zioła na złamania kości, takie jak cryptolepis czy Cissus quadrangularis przykładane miejscowo lub spożywane doustnie. Mają działanie przeciwzapalne i przyspieszają regenerację tkanki kostnej.
W Polsce popularne w leczeniu dolegliwości ze strony układu kostnego są maści zawierające wyciąg z żywokostu. Okłady z tej rośliny przyspieszają tworzenie nowych komórek tkanki kostnej. Maść na złamania kości z żywokostu można przygotować również samodzielnie. Sprawdzi się także w leczeniu osteoporozy. Nie należy przyjmować wyciągu doustnie, ponieważ jest silnie toksyczny!
W okresie gojenia warto wprowadzić odpowiednią dietę i suplementację wspomagającą naturalny proces odbudowy. Efekty przyniosą preparaty białkowe lub rozpuszczalny kolagen, a także dostarczanie dużej ilości aminokwasów z pożywienia. Wśród minerałów warto postawić na magnez, fosfor, krzem, cynk i wapń. Witaminy na złamania kości to witamina C, D i K, które odpowiadają za prawidłowy rozwój układu kostnego także w dzieciństwie.
Medyczna marihuana w leczeniu złamanych kości
W jaki sposób medyczna marihuana może pomóc w leczeniu złamań kości? Jak wiadomo, wielokrotnie zostały potwierdzone jej właściwości przeciwbólowe. Wykorzystywane są przez pacjentów cierpiących na przewlekłe schorzenia, które objawiają się silnym bólem m.in. nowotwory, stwardnienie rozsiane czy fibromialgię.
Jednak istnieje kilka badań wskazujących na wpływ kannabinoidów na przyspieszenie procesu zrastania kości po złamaniach. W jednym z nich izraelscy naukowcy zastosowali połączenie CBD i THC u szczurów z niewielkimi złamaniami. CBD zwiększyło liczbę włókien kolagenowych, przyspieszyło gojenie złamań i wpłynęło dodatnio na wytrzymałość tkanki kostnej.
THC wspomagało jego działanie do 6 tygodnia przyjmowania, jednak później wykazało właściwości odwrotne. Wyniki badania na pewno wymagają potwierdzenia w testach klinicznych na ludziach.
Medyczna marihuana a złamania kości – podsumowanie
Złamania kości nie są niczym przyjemnym, a ich gojenie to długi i złożony proces. Warto wspomagać go naturalnymi metodami, które wykazują znikome skutki uboczne. Na ten moment trudno określić, czy w przyszłości medyczna marihuana będzie zalecana osobom po złamaniach. Jednak znajomość jej właściwości oraz przeprowadzone badania wskazują, że rzeczywiście może przynieść korzyści w tym przypadku – choćby przeciwbólowe.
