CBD – Asperger? Przyczyny, objawy, leczenie zespołu Aspergera

Zespół Aspergera zalicza się do zaburzeń spektrum autyzmu o łagodnym przebiegu.

Istnieją podejrzenia, że zespół Aspergera ma związek z nieprawidłowym poziomem endokannabinoidów w organizmie. Trudności w nawiązywaniu interakcji społecznych często powodują u chorych stres, ataki paniki lub depresję. Dlatego coraz częściej specjaliści zalecają włączenie medycznej marihuany do terapii osób z zespołem Aspergera. Zwłaszcza CBD przynosi obiecujące rezultaty, co potwierdzają kolejne badania naukowe. 

Czym jest zespół Aspergera?

Zespół Aspergera nazywany jest również syndromem lub zaburzeniem i jest łagodną odmianą autyzmu. Po raz pierwszy opisał go w 1944 roku Hansa Aspergera – od jego nazwiska wywodzi się nazwa choroby.

Co to jest zespół Aspergera?

Zalicza się go do zaburzenia ze spektrum autyzmu (autism spectrum disorder), jednak rozwój umysłowy i poznawczy chorego przebiega prawidłowo. Schorzenie uwidacznia się dopiero w kontaktach międzyludzkich i trudnościach w przystosowaniu do norm społecznych.

Syndrom Aspergera należy do łagodnych zaburzeń rozwoju. Niektórzy specjaliści określają go jako autyzm wysokofunkcjonujący (HFA), czyli umożliwiającego samodzielne funkcjonowanie w społeczeństwie. Zespół Aspergera charakteryzuje między innymi obsesyjne zainteresowania konkretną dziedziną nauki. Nierzadko okazują się w niej wybitne, pomimo ogólnego niskiego ilorazu inteligencji (tzw. zespół sawanta lub syndrom sawanta).

Liczba badań epidemiologicznych dotyczących zespołu Aspergera jest znikoma. Spektrum autystyczne występuje obecnie u 0,6 proc. mieszkańców Unii Europejskiej. W szwedzkim badaniu z 1993 roku skupionym wyłącznie na zespole Aspergera badacze ustalili, że dotyka on 3,6 na 1000 dzieci (stwierdzono u nich wszystkie diagnozowane kryteria).

Przyczyny zespołu Aspergera

Przyczyny powstawania zespołu Aspergera, oraz innymi zaburzeniami ze spektrum autystycznym, nie zostały w pełni poznane. Większość specjalistów skłania się ku poglądowi, że podłoże związane z zespołem Aspergera leży w genach. 

Jednak w większości przypadków kilka poniższych czynników występuje równocześnie:

• czynniki genetyczne – mutacje genetyczne chromosomów 3, 4, 7 lub 11;
• komplikacje w trakcie porodu lub na etapie życia płodowego: przenoszona lub niedonoszona ciąża, konieczność sztucznego wywołania porodu, niska waga noworodka, poród pośladkowy
• różyczka, ospa wietrzna, celiakia, toksoplazmoza, cytomegalia przebyte przez matkę w trakcie ciąży 
• infekcje mózgu
• zatrucie metalami ciężkimi
• uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego lub dziecięce porażenie mózgowe
• wiek ojca powyżej 40. lat

W latach 90. opublikowano wyniki badań Andrew Wakefielda potwierdzające możliwość wystąpienia zaburzeń autystycznych po szczepieniach. Badania wykonane przez innych naukowców nie potwierdziły tej teorii. Po krótkim czasie okazało się, że Wakefield sfałszował wyniki po przyjęciu funduszy od osób ubiegających się o odszkodowania od firm farmaceutycznych. Szeroka analiza badań obejmujących łącznie ponad 1.2 miliona dzieci, dowiodła, że szczepionki nie mają wpływu na wystąpienie spektrum autyzmu.

Zespół Aspergera u dzieci

Jakie symptomy wskazują na zespół Aspergera? Objawy uwidaczniają się zazwyczaj dopiero w wieku szkolnym, kiedy dziecko nie potrafi przystosować się do życia w grupie rówieśniczej. Wiele objawów może nie budzić podejrzeń rodziców szczególnie u małych dzieci ale w momencie rozpoczęcie edukacji przedszkolnej lub szkolnej wiele objawów zespołu Aspergera u dzieci jest szybko zauważana.

Objawy zespołu Aspergera u dziecka

Najczęstsze objawy zespołu Aspergera u małych dzieci w wieku przedszkolnym obejmują:

• niechęć do nawiązywania kontaktów międzyludzkich
• brak umiejętności pracy w grupie rówieśniczej
• niezdolność do odczuwania empatii 
• problemy z nawiązywaniem przyjaźni i tworzeniem więzi emocjonalnych
• kłopoty w komunikacji, przekazywaniu myśli dziecka
• ograniczona w komunikacji niewerbalnej w tym znikoma mimika twarzy, gestykulacja, unikanie kontaktu wzrokowego z rozmówcą
• zaburzenia integracji sensorycznych – nadwrażliwość na dźwięki, światło, temperaturę
• powtarzalne zachowania, odstępstwa od codziennej rutyny powodują zupełną dezorientację dziecka
• brak umiejętności wyrażania uczuć dziecka, pozorne “spłycenie” ich
• zaburzenia stymulacji wzrokowej

U dzieci z zespołem Aspergera mogą się również pojawić zaburzenia snu.

Zespół Aspergera – objawy u nastolatków

Zespół Aspergera może spowodować wiele katastrofalnych konsekwencji u osoby, której życie towarzyskie zostało utrudnione lub zakłócone. Może to prowadzić do zmniejszenia nastroju, depresji lub stanów lękowych.

Jakie są objawy u nastolatków z zespołem Aspergera?

• problemy z nieśmiałością, brak pewności siebie w kontaktach z rówieśnikami
• utrudniony kontakt wzrokowy
• mogą wydawać się niedojrzałe jak na swój wiek
• problemy z nawiązywaniem kontaktów i przyjaźni
• asymilowanie się
• zaburzenia mowy: posługiwanie się nazbyt formalnym lub akademickim językiem, nadużywanie niektórych słów, stosowanie kalk słownych, problemy z prawidłowym używaniem zaimków
• trudności we właściwym odczytywaniu zachowań innych, rozumieniem mowy, podtekstów, metafor, sarkazmu
• nie przejawiają oznak “buntu”
• nie lubią wychodzić poza schemat lub ustalone wcześniej reguły
• wewnętrzny przymus by wykonywać codzienne czynności w stałej kolejności

W wieku od 12 do 18 lat młodzi ludzie częściej utożsamiają się ze swoimi rówieśnikami, cieszą się wspólnym spędzaniem czasu i stopniowo stają się niezależni od dorosłej populacji. Nastolatki zmagające się z zespołem Aspergera zazwyczaj nie czują takiej potrzeby, albo jej nie rozumieją a nawet mają problemy z nawiązywaniem nowych znajomości co jest tak istotne w tym wieku.

Zespół Aspergera – objawy u osób dorosłych

Nieco inaczej zespół Aspergera objawia się u dorosłych. Wielu z nich pozostaje niezdiagnozowanych, ponieważ zaburzenie rozwoju przybiera łagodną formę. Kilkadziesiąt lat temu znacznie różniły się również kryteria diagnostyczne zaburzenia. 

Jakie są objawy Aspergera u dorosłych?

• osoby dorosłe mają trudności z poznawaniem i utrzymywaniem znajomości z innymi ludźmi
• brak umiejętności podtrzymywania rozmowy i prowadzenia tzw. “small talku”
• specyficzne zainteresowania, zazwyczaj obejmujące wąską, specjalistyczną dziedzinę
• liczne codzienne rytuały, przyzwyczajenia 
• zachowania kompulsywne
• inne zaburzenia pamięci proceduralnej tzn. zdarzają się problemy w codziennie wykonywanej czynności
• zwiększona lub zmniejszona wrażliwość na bodźce z otoczenia 
• czasami jadłowstręt lub dziwne nawyki żywieniowe 
• osoby dorosłe miewają często zaburzenia współwystępujące psychiczne w tym psychozy, mania, depresja, zaburzenia lękowe  

Zespół Aspergera – diagnostyka

Diagnostyka zespołu Aspergera wygląda tak samo jak w przypadku pozostałych zaburzeń mieszczących się w spektrum. W przypadku dzieci pierwszym etapem jest dokładny wywiad z rodzicami oraz uważna obserwacja zachowań dziecka.

Zalecanym obecnie standardem jest diagnoza na podstawie protokołu ADOS (Autism Diagnosis Observation Schedule). W celu odróżnienia zespołu Aspergera od innych rodzajów autyzmu lekarz musi zweryfikować, czy pacjent rozwija się w prawidłowym tempie. Wywiad obejmuje szereg pytań odnośnie sposobu komunikacji dziecka z innymi, zachowań w grupie, ewentualnych problemów w nauce.

U dzieci posiadających krewnych z autyzmem raz na parę miesięcy powinno się przeprowadzać badania przesiewowe. 

Zespół Aspergera diagnozowany jest przez wielu specjalistów – neurologa, pediatrę, psychologa, psychiatrę. Wykonywane są dokładniejsze badania, które mogą wykluczyć inne choroby o podobnych objawach do zespołu Aspergera: 

• morfologia krwi 
• badania neurologiczne 
• badanie słuchu i okulistyczne
• badanie w kierunku toksoplazmozy i cytomegalii. 

Niektórzy specjaliści zalecają zbadać podłoże genetyczne rodziców, aby sprawdzić czy posiadają mutacje genowe odpowiedzialne za autyzm lub inne choroby o podobnych symptomach.    

Zespół Aspergera w ICD – ważna zmiana w 2022 roku

Dotychczas w Międzynarowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych używane były wyodrębnione jednostki chorobowe związane ze spektrum autystycznym takie jak zespół Aspergera lub autyzm dziecięcy.

Od 1 stycznie 2022 roku obowiązuje nowa wersja ICD-11. Zmiana nazewnictwa istotnie dotyczy zespołu Aspergera, który od 2022 roku uwzględniony jest w grupie zaburzeń ze spektrum autystycznego pod numerem 6A02, który obejmuje 8 kodów diagnozy obejmującej trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Różnice między autyzmem a zespołem Aspergera

Zespół Aspergera kwalifikowane jest jako zaburzenie ze spektrum autyzmu. Oba zaburzenia mają wiele cech wspólnych, ale niektóre objawy wyraźnie je odróżniają.

Choroba Aspergera jak i objawy autyzmu dziecięcego charakteryzują się występowaniem różnych trudnościami w komunikacji oraz zaburzeniami interakcji społecznych. Do podstawowych różnic między tymi zaburzeniami można zaliczyć:

1. Poziom komunikacji – osoby z zespołem Aspergera lepiej komunikują się z otoczeniem, mowa rozwinięta jest prawidłowo mimo ograniczeń w komunikacji, natomiast objawy autyzmu dziecięcego obejmują zupełny brak mowy lub brak umiejętności wykorzystywania mowy do komunikowania się z innymi.
2. Rozwój umysłowy – autyzm dziecięcy objawia się przede wszystkim opóźnieniem rozwojowym, bądź upośledzeniem w różnym stopniu; natomiast dziecki z syndromem Aspergera rozwijają się w normie lub ponadprzeciętnie.
3. Poziom inteligencji – osoby z zespołem Aspergera wykazują się ponadprzeciętną inteligencją.
4. Diagnoza – autyzm rozpoznawanny jest u dzieki w wieku 2-3 lat, natomiast diagnoza zespołu Aspergera może paść zarówno u dzieci oraz osób dorosłych.
5. Umiejętności społeczne – choroba Aspergera cechuje się lepszym funkcjonowaniem społecznym niż u dzieci autystycznych, które najczęściej mają poważne zaburzenia w nawiązywaniu relacji z innym oraz bardzo niski poziom kompetencji społecznych.

Leczenie – Zespół Aspergera

Czy można wyleczyć zespół Aspergera?

Leczenie autyzmu różni się w zależności od jego zaburzeń. Zespół Aspergera jest nieuleczalny, jednak podczas terapii pacjenci uczą się funkcjonowania z zaburzeniem w społeczeństwie. Dlatego w obrębie metod leczenia skupia się, przede wszystkim, na indywidualnie dobranej metodzie psychoterapii. Najczęściej stosowana jest psychoterapia metodą behawioralno poznawczą oraz:

• zajęcia z integracji sensorycznej (IS)– uczą prawidłowego odbierania i reagowania na bodźce, poprawiają koordynację ruchową zapobiegając nieprawidłowościom sensorycznym
• trening umiejętności społecznych TUS – nauka właściwych zachowań w trudnych sytuacjach, dyskutowania, tworzenia więzi międzyludzkich. Trening umiejętności społecznych TUS jest szczególnie polecany do pracy z dziećmi i nastolatkami zmagającymi się z zespołem Aspergera.
• terapia metodą kognitywną – terapeuta identyfikuje indywidualne problemy pacjenta, stara się oduczyć go szkodliwych zachowań i zastąpić je właściwymi. Terapia metodą kognitywną zakłada.

Terapia behawioralna

Terapia behawioralna zaliczana jest to bardzo efektywnej terapii skierowanej do dzieci z autyzmem oraz chorobą Aspergera. Polega na nauczaniu norm i interakcji społecznych ogólnie akceptowalnych, poprawnej komunikacji oraz czynności które umożliwiają samodzielne funkcjonowanie. Nauka obejmuje takie elementy jak nawiązywanie kontaktu wzrokowego, jak się komunikować, jak wykonywać podstawowe polecenia.

Farmakoterapia

Farmakoterapia w leczeniu zespołu Aspergera odgrywa zdecydowanie drugoplanową rolę. Wprowadzana jest jedynie u pacjentów, którzy wykazują tzw. “zachowania trudne” – agresję, napady paniki lub ataki szału. Jednak u chorych z zespołem Aspergera występują one znacznie rzadziej niż w pozostałych odmianach autyzmu. Stosowane są leki przeciwpsychotyczne, czasem przeciwdepresyjne. 

Medyczna marihuana a zespół aspergera

Większość badań dotyczących zastosowania medycznej marihuany w leczeniu spektrum autyzmu nie wyodrębnia oddzielnych grup osób z zespołem Aspergera. Jednak niektóre powyższe objawy autyzmu wszystkich odmian pokrywają się ze sobą. Wiele wskazuje, że konopie indyjskie najlepiej działają właśnie w przypadku symptomów charakterystycznych dla ZA. 

CBD w spektrum autyzmu

W badaniach stosowany jest głównie kannabidiol – CBD, ponieważ nie ma działania psychoaktywnego. W związku z tym może być podawany również dzieciom, które przeważają wśród pacjentów z autyzmem. THC w niewielkiej ilości zostało wykorzystane podczas testów w 2018 roku na grupie 60. uczestników w stosunku z CBD 1:20. Wyniki były bardzo obiecujące – lęk i problemy z komunikacją poprawiły się u 39 proc. dzieci, a odczuwany na co dzień stres uległ zmniejszeniu o 33 proc.

Receptory CB1 i CB2

Za stosowaniem kannabinoidów w terapii chorych z autyzmem przemawiają dowody na zaburzoną równowagę naturalnych endokannabinoidów w ich organizmie oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu receptorów CB2. Badanie z 2018 roku opublikowane w piśmie Molecular Autism potwierdziło, że dzieci autystyczne mają niższe stężenie anandamidu w komórkach. Anandamid uznawany jest za “molekułę szczęścia”, ponieważ poprawia nastrój oraz wykazuje działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne.

W innym badaniu zauważono, że u dzieci w spektrum autyzmu występują znaczne dysproporcje w ilości receptorów CB1 i CB2. Poziom białek receptora kannabinoidowego typu 2 był podwyższony w porównaniu ze zdrowymi uczestnikami. Pozwoliło to wysnuć wniosek, że terapia nastawiona na stymulację tych receptorów mogłaby przynieść lecznicze efekty u pacjentów autystycznych.

Stosowanie medycznej marihuany u dzieci z autyzmem może wydawać się jedną z bardziej kontrowersyjnych metod leczenia. Jednak CBD nie posiada działania psychoaktywnego, co czyni je bezpiecznym środkiem dla pacjentów w każdym wieku.

Podsumowanie

Warto rozważyć wprowadzenie CBD do terapii, zwłaszcza kiedy objawy lękowe i komunikacyjne utrudniają codzienne funkcjonowanie. Oczywiście, leczenie zespołu Aspergera i innych form autyzmu musi niezmiennie opierać się na psychoterapii. Jest ona jedynym sposobem na wypracowanie metod radzenia sobie z objawami i umożliwia przystosowanie dziecka do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.