Zapalenie trzustki. Rodzaje, przyczyny, leczenie choroby.

W przypadku zaburzenia równowagi funkcjonowania trzustki, rozwija się jej zapalenie, które może być niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjenta.

Zapalenie trzustki obniża komfort życia chorego, a tradycyjna farmakoterapia powoduje wiele działań niepożądanych. W związku z tym pacjenci poszukują innych, alternatywnych form leczenia. Jedną z nich jest terapia medyczną marihuaną. 

Zapalenie trzustki – rodzaje

Wyróżniamy dwa rodzaje zapalenia trzustki – ostre zapalenie trzustki i przewlekłe zapalenie trzustki.

Ostre zapalenie trzustki (OZT)

Pojawia się najczęściej w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu lub jako skutek kamicy nerkowej. Charakteryzuje się silnym bólem brzucha oraz wzrostem aktywności amylazy trzustkowej we krwi i moczu. W przebiegu tego rodzaju zapalenia dochodzi do samotrawienia się trzustki i okolicznych tkanek. Wyzwala to uogólnioną reakcję zapalną organizmu prowadząc do niewydolności wielonarządowej (m.in. układu oddechowego, układu krążenia, niewydolności nerek), a nawet śmierci.

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT)

To długotrwały, przewlekły proces, który prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń miąższu trzustki. Najczęściej powstaje w wyniku nadużywania alkoholu oraz z powodu ostrego zapalenia trzustki i jego powtarzających się epizodów. We wczesnym etapie choroby zmiany są widoczne tylko w badaniu histologicznym, które polega na pobraniu fragmentu tkanki chorego narządu. Od wystąpienia pierwszych objawów (np. ból brzucha) do pełnego zdiagnozowania choroby mija kilka lat. 

U chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki zwiększa się również ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Przyczyny zapalenia trzustki

Głównym podłożem wyzwalającym zapalenie trzustki jest nadmierne spożycie alkoholu lub kamica żółciowa. Jednak istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do pojawienia choroby.

Wśród nich wymienia się:

• hiperlipidemię
• przyjmowanie niektórych leków
• wysoki poziom wapnia we krwi
• urazy jamy brzusznej
• wrodzone wady rozwojowe trzustki
• uszkodzenie trzustki spowodowane endoskopią, zabiegiem chirurgicznym lub urazami
• mutacje genów (PRSS1, SPINK1 i CFTR), które sprzyjają wewnątrzkomórkowej aktywacji enzymów trzustkowych

W niektórych przypadkach związanych z przewlekłym i ostrym zapaleniem trzustki, dokładna przyczyna choroby nie jest możliwa do ustalenia.

Ponadto u osób chorujących na cukrzycę, kamienie żółciowe, otyłość, mukowiscydozę oraz niektóre choroby autoimmunologiczne zwiększa się ryzyko zachorowania na zapalenie trzustki. 

Objawy zapalenia trzustki

Objawy ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki są bardzo podobne. Najczęściej pojawia się ból w nadbrzuszu, który może promieniować do pleców i nasilać się po jedzeniu, zwłaszcza produktów o wysokiej zawartości tłuszczu.

Pacjenci skarżą się również na:

• obrzęk i tkliwość brzucha
• nudności
• wymioty
• tłuste stolce
• dreszcze
• gorączkę
• czkawkę
• przyspieszone tętno
• obniżone ciśnienie tętnicze krwi

Dodatkowo w przewlekłym zapaleniu trzustki pojawia się biegunka, a co za tym idzie utrata wagi, która jest spowodowana złym wchłanianiem pokarmów.

Niekiedy może również dojść do zaburzeń świadomości i krzepnięcia oraz zmniejszonego wydalania moczu. Wraz z czasem trwania choroby dochodzi do uszkodzenia komórek trzustki i zaburzeń w wytwarzaniu insuliny, co zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy.

W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki może również dojść do obniżenia nastroju, napadów lękowych, a nawet epizodów depresyjnych. 

Na czym polega leczenie zapalenia trzustki?

Leczenie zapalenia trzustki odbywa się najczęściej w warunkach szpitalnych.

Najważniejszą częścią terapii jest opanowanie dolegliwości bólowych i zahamowanie pracy trzustki, co ma ogromne znaczenie w procesie zdrowienia. Podstawą jest odciążenie chorego narządu, które polega na kilkudniowym ścisłym poście, czyli niespożywaniu żadnych pokarmów.

Dodatkowo stosuje się dożylne nawadnianie i podawanie środków przeciwbólowych. Często zaleca się również stosowanie enzymów trzustkowych, które hamują aktywność trzustki i zmniejszają nasilenie bólu.

Gdy zmiany w trzustce obejmują martwicę, występują groźne powikłania bakteryjne. Niekiedy także niewydolność wielonarządowa, konieczne jest żywienie dojelitowe lub dożylne oraz podawanie antybiotyków.

W ciężkich przypadkach, w których dochodzi do powstania torbieli, ropni, długo utrzymującej się niedrożności jelit lub ich perforacji, stosuje się leczenie chirurgiczne lub endoskopowe. Ostatecznym rozwiązaniem jest usunięcie pęcherzyka żółciowego lub pankreatektomia, która polega na całkowitym usunięciu trzustki. 

Niestety, farmakoterapia oprócz zmniejszenia nasilenia objawów powoduje również działania niepożądane. Zmniejszają one komfort życia osób chorych i niekiedy powodują dolegliwości ze strony innych narządów czy układów, np. reakcje alergiczne.

Pacjenci często szukają innych, dodatkowych form łagodzenia bólu i innych dolegliwości zapalenia trzustki, a jedną z nich jest terapia konopna. 

Medyczna marihuana a zapalenie trzustki

Medyczna marihuana stanowi alternatywną metodę leczenia w przewlekłym i ostrym zapaleniu trzustki. Przy tym nie powoduje tak poważnych działań niepożądanych jak podstawowa farmakoterapia.

Konopie indyjskie posiadają udowodnione działanie m.in. w zmniejszaniu stanu zapalnego i dolegliwości bólowych.

Działanie przeciwzapalne

W badaniu z 2013 roku wykazano, że kannabinoid CBD redukuje stan zapalny trzustki, który wiąże się z nadaktywną odpowiedzią układu immunologicznego. Wyniki wskazały na zmniejszenie białek prozapalnych TNF-alfa i IL-6, które są wydzielane przez składowe układu odpornościowego tj. limfocyty T, makrofgi, neutrofile i komórki śródbłonka. Wszystkie te komórki posiadają na swoich strukturach receptory układu endokannabinoidowego, co umożliwia działanie (w tym przypadku łagodzenie bólu i kontrolowanie ostrego zapalenia trzustki) kannabinoidom CBD i THC zawartym w marihuanie.

Działanie przeciwbólowe

Kilka randomizowanych kontrolowanych badań wykazało również, że u pacjentów z bólem neuropatycznym lub neuropatią stosujących marihuanę zmniejsza się nasilenie bólu, w porównaniu do osób stosujących placebo.

W kolejnym badaniu przeprowadzonym na 53 pacjentach chorych na przewlekłe zapalenie trzustki stwierdzono zmniejszenie stosowania środków przeciwbólowych u osób przyjmujących konopie indyjskie, w porównaniu z pacjentami, którzy ich nie używali.

Warto wiedzieć, że konopie indyjskie są równie skuteczne jak opioidy, czyli najczęściej stosowana grupa leków przeciwbólowych, a zmiana z opioidów na marihuanę może przynieść szereg innych korzyści dla pacjenta.

Podsumowanie

Oprócz zmniejszenia stanu zapalnego i złagodzenia bólu, marihuana może pomóc również w przypadku innych objawów zapalenia trzustki, takich jak mdłości, wymioty i utrata masy ciała. Poprawia się również jakość snu, nastrój i ogólny komfort życia pacjentów.  

Istnieją również przypadki, w których to stosowanie konopi indyjskich przyczyniło się do powstania ostrego zapalenia trzustki u osób po 35 roku życia. Jak dotąd odnotowano jedynie 12 takich sytuacji u pacjentów przewlekle przyjmujących marihuanę. W większości były to konopie indyjskie z niepewnych źródeł. Brak dokładnych parametrów ich używania sprawił, że nie da się ocenić zależności między stosowaniem marihuany a występowaniem ostrego zapalenia trzustki.