Wrzody. Przyczyny, objawy, leczenie schorzenia.

Wrzody żołądka i dwunastnicy to jedno z najczęstszych schorzeń układu pokarmowego. Dotyka osoby w każdym wieku, chociaż zazwyczaj dorosłych czynnych zawodowo. Ma to związek z towarzyszącym im przewlekłym stresem i brakiem regularności w spożywaniu posiłków. Często odczuwasz zgagę, nudności lub bóle brzucha? Być może choroba wrzodowa dotyczy również ciebie. 

W leczeniu wrzodów stosowane są zazwyczaj antybiotyki i leki, które zmniejszają wydzielanie kwasów żołądkowych. Wskutek badań nad wpływem medycznej marihuany na chorych z zespołem jelita drażliwego, coraz częściej mówi się o stosowaniu konopi również w przypadku pacjentów z chorobą wrzodową. Oba schorzenia dają podobne objawy i wywołują stan zapalny układu pokarmowego.

Wrzody żołądka i dwunastnicy- charakterystyka

Wrzody trawienne to ubytki śluzówki żołądka lub dwunastnicy o kształcie kraterów. Mogą mieć średnicę od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów. Występują jedynie w tych partiach układu pokarmowego, które mają styczność z enzymem trawiennym odpowiadającym za trawienie białek – pepsyną. 

Choroba wrzodowa dotyka 5-10 proc. społeczeństwa. Wrzody żołądka najczęściej występują u kobiet po 60. roku życia. Z kolei wrzody dwunastnicy są przeważnie schorzeniem osób młodszych w wieku pomiędzy 30 a 50 lat. Dwukrotnie częściej dotykają mężczyzn{{{Pawlak K., Kurek K.; Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy bez tajemnic. Kompendium dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i pacjentów. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2020, s. 5-7}}}. Od czasu znalezienia odpowiedniej farmakoterapii liczba przypadków wymagających hospitalizacji znacznie zmalała, jednak nadal choroba wrzodowa należy do najczęstszych schorzeń układu pokarmowego.   

Przyczyny wrzodów

Kilkadziesiąt lat temu za jedyną przyczynę powstawania wrzodów uznawano nadkwasotę, czyli nadmierne wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Jednak leczenie oparte wyłącznie na lekach obniżających jego produkcję nie przynosiło efektów u większości chorych. 

Dopiero w latach 80. badacze odkryli główną przyczynę choroby – obecność szczepów bakterii Helicobacter pylori w układzie pokarmowym. Chociaż występuje ona w organizmie większości dorosłych, jedynie u części jest na tyle agresywna, aby wywoływać wrzody. Bakteria przylega do ścian żołądka i dwunastnicy, a następnie niszczy komórki błony śluzowej dookoła. Jej obecność powoduje również zwiększone wydzielanie kwasów żołądkowych. 

Regularnie stosowany niesteroidowy lek przeciwbólowy (np. aspiryna, diklofenak, ibuprofen, ketoprofen, naproksen) również może powodować wrzody. Wiele z tych preparatów dostępnych jest bez recepty, co sprawia, że stosowane zbyt często, działają podrażniająco dla błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz zaburzają gospodarkę kwasową. Podobne działanie mają papierosy. 

Duże znaczenie w występowaniu choroby wrzodowej odgrywają również czynniki genetyczne. Osoby z grupą krwi 0 są bardziej narażone na zakażenie bakterią H. Pylori, a tym samym powstawanie wrzodów. Stwierdzono również, że przypadki choroby wrzodowej w rodzinie podnoszą prawdopodobieństwo przekazania schorzenia następnym pokoleniom. Genetyka odpowiada za zwiększenie ilości komórek wytwarzających kwas solny oraz ich wyższą wrażliwość na działanie gastryny.

Za rzadziej spotykane przyczyny choroby wrzodowej uznaje się nieswoiste zapalenia jelit, zakażenie wirusem opryszczki, jednoczesne zażywanie kortykosteroidów z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, zwężenie dwunastnicy i chemioterapię. 

Objawy wrzodów

Objawy choroby wrzodowej najbardziej odczuwalne są wiosną i jesienią, jak w wielu innych dolegliwościach układu pokarmowego. Do typowych symptomów wskazujących na obecność wrzodów należą:

• bóle brzucha (na środku brzucha, nad pępkiem, na wysokości mostka) – w przypadku wrzodów żołądka w okolicy nadbrzusza po posiłku, przy wrzodach dwunastnicy na czczo lub w nocy – ustępują po jedzeniu; 
• zgaga 
• nudności lub wymioty
• wzdęcia 
• zaparcia naprzemiennie z biegunkami 
• odbijanie 
• czkawka
• brak apetytu
• spadek wagi 

Diagnostyka wrzodów

Jeśli doświadczasz objawów przypominających chorobę wrzodową, warto wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu. Otrzymasz skierowanie do gastrologa lub na badania diagnostyczne. 

Złotym standardem w diagnostyce choroby wrzodowej jest gastroskopia z pobraniem wycinka błony śluzowej. Lekarz podczas badania powinien dostrzec obecność wrzodów na ściankach żołądka lub dwunastnicy. Pobrany wycinek pozwala stwierdzić zakażenie bakterią H. Pyroli i ewentualne ryzyko przekształcenia zmian w nowotwór. Zazwyczaj specjalista wycina próbkę z żołądka. Jednak w przypadku podejrzenia innej przyczyny choroby niż wspomniana bakteria, materiał do badania histopatologicznego pobiera się z dwunastnicy.

W celu stwierdzenia obecności Helicobacter Pyroli wycinek poddawany jest testowi ureazowemu, obserwacji pod mikroskopem lub próbie wyhodowania bakterii w warunkach laboratoryjnych. Mniej inwazyjnymi metodami wykrycia zakażenia szczepem są testy: oddechowy, serologiczny lub antygenowy. 

Powoli odchodzi się od stosowania w diagnostyce prześwietlenia układu pokarmowego RTG z użyciem kontrastu. Czasem pacjent kierowany jest na tomografię komputerową. Metody te wykorzystywane są obecnie raczej tylko u osób, które z pewnych przyczyn nie mogą poddać się badaniu endoskopowemu. 

Wrzody – powikłania 

Pomimo powszechnego występowania choroby wrzodowej, wiele osób ignoruje objawy. Tymczasem nieleczone wrzody mogą prowadzić do poważnych powikłań, do których należą: 

• krwotoki z przewodu pokarmowego – następują wymioty przypominające fusy po kawie lub z dużą ilością skrzepów krwi, smoliste stolce, utrata równowagi, zimne poty i osłabienie; wymagają natychmiastowego leczenia szpitalnego
• bliznowacenia wyleczonych wrzodów – w skrajnych przypadkach mogą powodować niedrożność przewodu pokarmowego, objawiają się silnymi wymiotami pod koniec dnia lub po 6 godzinach od posiłku; jeśli występują dłużej niż tydzień od zakończenia leczenia farmakologicznego, należy zgłosić się do chirurga 
• pęknięcie wrzodu (perforacja) – wrzód przerywa ścianę żołądka lub dwunastnicy i następuje wyciek treści pokarmowej do jamy brzusznej, towarzyszy mu silny ból promieniujący do ramion oraz wysoka temperatura ciała; jest to stan zagrażający życiu i wymaga wezwania pogotowia 
• rak – zazwyczaj rak układu pokarmowego powstaje wyłącznie z wrzodów, które od początku mają komórki nowotworowe, dlatego tak ważne jest przeprowadzanie badania histopatologicznego w momencie wykrycia choroby        

Leczenie wrzodów

Leczenie choroby wrzodowej przynosi efekty jedynie w przypadku, kiedy jest ono przyczynowe. Nie wystarczy wprowadzenie leków zobojętniających kwas solny lub zmniejszających jego wydzielanie. Obecnie najczęściej zalecana jest terapia łączona inhibitorów pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) z antybiotykami, które zwalczają zakażenie H. Pylori – klarytromycyną, amoksycyliną lub metronidazolem. Dodatkowo włączane są leki osłonowe i wzmacniające błonę śluzową żołądka. 

Wprowadzenie odpowiedniej diety oraz zmiana stylu życia zapobiegają nawrotom choroby. Należy unikać wszelkich produktów zwiększających wydzielanie kwasu solnego m.in. cebuli, kapusty, tłustych mięs, słonych i mocno przyprawionych potraw. Posiłki powinny być niewielkie i spożywane w regularnych odstępach czasowych. Zalecane jest zaprzestanie palenia papierosów. 

W przypadkach zaawansowanej choroby wrzodowej i ryzyka pęknięcia wrzodu lub przekształcenia w nowotwór, zachodzi konieczność leczenia chirurgicznego. Wrzody żołądka są wycinane wraz z jego częścią. Wrzody dwunastnicy usuwane są poprzez przecięcie nerwów błędnych. Oba rodzaje operacji wymagają późniejszej plastyki układu pokarmowego i ponownego zespolenia jego części.  

Medyczna marihuana w leczeniu choroby wrzodowej

Receptory endokannabinoidowe rozsiane są po całym układzie pokarmowym oraz na nerwach kontrolujących procesy trawienne. Enzymy odpowiedzialne za rozkład kannabinoidów również zostały znalezione we wszystkich częściach przewodu pokarmowego. Podobnie tłuszcze zwane kannabimimetykami, które mają właściwości przeciwzapalne i mogą pomóc w chorobie wrzodowej żołądka.

Działanie konopi w chorobie wrzodowej i zapaleniu błony śluzowej żołądka

Stosowanie medycznej marihuany w leczeniu wrzodów żołądka to nowość, jednak badania potwierdzają, że przynosi satysfakcjonujące rezultaty przede wszystkim w łagodzeniu objawów. Zalicza się do nich refluks, który powstaje w efekcie nadmiernego rozluźnienia mięśni przełyku. W 2009 roku podczas jednego z badań stwierdzono zmniejszenie tego zjawiska po podaniu 10 lub 20 mg tetrahydrokannabinolu zdrowym ochotnikom.

Wszelkie stany zapalne w przewodzie pokarmowym sprzyjają zaburzeniom w mikrobiomie jelit. Jedną z funkcji układu endokannabinoidowego jest regulacja składu mikroflory jelitowej, chociaż mechanizm ten nie został jeszcze dokładnie poznany. Na pewno biorą w nim udział receptory CB1, których stymulacja sprzyja wzrostowi liczby ochronnych gatunków bakterii w jelitach.

Inne badanie wykazało oddziaływanie na receptory CB2 probiotyków podawanych w chorobach końcowych odcinków przewodu pokarmowego, co doprowadziło do zmniejszenia bólów brzucha i nadwrażliwości na poszczególne pokarmy.    

Zwiększenie apetytu

Kolejnym objawem, w którego zwalczeniu mogą pomóc konopie indyjskie, jest brak apetytu. Nie od dzisiaj wiadomo, że stosowanie marihuany powoduje wzmożone uczucie głodu. Efekt został potwierdzony naukowo np. w badaniu z 2015 roku, gdzie naukowcy odkryli mechanizm działania neuronów odpowiedzialnych za uczucie nasycenia. Po podaniu kannabinoidów wspomniane neurony nie uwalniały hormonu, który informował organizm o najedzeniu. W ten sposób dochodziło do zwiększenia apetytu.

Pomoc w obniżeniu wydzielania kwasu solnego

Ostatecznym argumentem za stosowaniem medycznej marihuany w leczeniu choroby wrzodowej jest zmniejszanie wydzielania kwasów żołądkowych i stopnia powstawania samych wrzodów. Wskazują na to wyniki badania przeprowadzonego na szczurach, w których układzie pokarmowym obecne były wrzody wywołane podawaniem leków przeciwzapalnych. W przypadku zmian chorobowych powstałych z innych powodów działanie było podobne.

Medyczna marihuana a wrzody – podsumowanie

Medyczna marihuana jest zdecydowanie wartym uwagi rozwiązaniem dla osób, u których nie sprawdza się farmakoterapia, a obawiają się leczenia chirurgicznego wrzodów. Bez wątpienia jest to metoda znacznie mniej inwazyjna, która znajduje potwierdzenie w kolejnych badaniach naukowych.

Warto rozważyć zastosowanie kannabinoidów również u pacjentów o niskim i średnim stopniu zaawansowania choroby w celu łagodzenia objawów. Naturalne sposoby leczenia zawsze będą miały mniej skutków ubocznych niż farmaceutyki, więc są bardziej wskazane przy podrażnionej błonie śluzowej żołądka. Medyczna marihuana zmniejsza także ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej.