OCD – zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, szerzej znane jako OCD (ang. obsessive-compulsive disorder), skutecznie utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Chory doświadcza uporczywych, obsesyjnych myśli lub silnej potrzeby ciągłego powtarzania konkretnych czynności tzw. kompulsji. Natrętne czynności często są wynikiem prób uciszenia umysłu, ponieważ osoby z OCD zdają sobie sprawę, że ich obsesyjne myśli nie są prawdą.

Naukowcy postanowili sprawdzić, czy medyczna marihuana może pomóc pacjentom z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym. Znana z właściwości uspokajających i wyciszających – zwłaszcza CBD, które nie ma działania psychoaktywnego. Badania na ten temat nadal trwają, jednak u części chorych już nastąpiła poprawa. Czy warto włączyć medyczną marihuanę do leczenia OCD?      

Charakterystyka OCD

Pacjenci z diagnozą OCD dzielą się zazwyczaj na dwie grupy:

1. osoby, u których choroba objawia się kompulsjami
2. osoby, u których przeważają natrętne myśli

Oczywiście, symptomy mogą przeplatać się ze sobą. Często powtarzalne czynności służą chorym do uciszenia obsesyjnych myśli. 

Ważnym elementem OCD jest świadomość pacjenta, iż jego kompulsje lub obsesje nie mają sensu. Pozwala to odróżnić je od urojeń charakterystycznych dla innych chorób psychicznych. W związku z tym chorzy próbują tłumić objawy za wszelką cenę, co prowadzi do przewlekłego stresu, poczucia winy, a nawet napadów lękowych czy depresji.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne występują u około 2,3 proc. ludzi na świecie.

W równomiernym stopniu obejmują kobiety i mężczyzn. Objawy zazwyczaj pojawiają się przed 20. rokiem życia, a bardzo rzadko pierwsze natręctwa uwidaczniają się u osób starszych niż 35 lat.

Współwystępowanie innych chorób

OCD bardzo często występuje w towarzystwie innych zaburzeń m.in.:

• osobowości anankastycznej
• depresji
• choroby afektywnej-dwubiegunowej
• fobii społecznej
• anoreksji

Bywają też choroby, które mogą objawiać się w podobny sposób np. autyzm, ADHD, zespół Tourette’a. W związku z tym często osoby cierpiące na OCD są źle diagnozowane. Jednak jeśli objawy wynikają z innego schorzenia, leczenie powinno skupić się właśnie na nim.    

Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Konkretne przyczyny powstawania OCD nie są znane, jednak podłoże zaburzenia może leżeć w genach, budowie mózgu lub czynnikach środowiskowych z okresu dzieciństwa i dojrzewania. Ryzyko zachorowania wzrasta, kiedy pacjenci posiadają krewnych pierwszego stopnia z diagnozą OCD. Jeśli członek rodziny został zdiagnozowany jako dziecko lub nastolatek, szanse wystąpienia zaburzenia u krewnych są jeszcze większe.

Badania obrazowe mózgu osób z OCD wykazały nieprawidłowości w aktywności niektórych jego obszarów. U chorych stwierdzono nadaktywność w korze przedczołowej, jądrze ogoniastym, korze okrężnej, zwojach podstawy mózgu czy ciele prążkowanym. Prawdopodobnie mózg traci momentami kontrolę nad impulsami w tych częściach, co prowadzi do wzrostu aktywności. Badania nad tym zagadnieniem nadal trwają.

Doświadczenie traumy

OCD pojawia się również u osób, które w dzieciństwie doświadczyły traumy lub były zmuszone do ponoszenia odpowiedzialności za zapobieganie niektórym wydarzeniom. Czasem przyczyną może być przebyte zakażenie paciorkowcem. Niektóre teorie łączą OCD z nieprawidłowościami w budowie układu nerwowego.       

Objawy OCD

OCD objawia się poprzez natrętne myśli (zwane obsesjami) lub przymus powtarzania niektórych czynności (kompulsje). W zależności od przypadku występuje przewaga jednych lub drugich. Natężenie i rodzaj objawów może również zmieniać się w różnych etapach choroby. Bywają okresy, kiedy symptomy ulegają pełnej remisji. 

Wśród najczęstszych kompulsji wyszczególniamy:

• częste mycie rąk (kilkadziesiąt lub kilkaset razy dziennie)
• sprawdzanie, czy drzwi od mieszkania nie pozostały otwarte
• ciągłe układanie przedmiotów w określonym porządku

Niekiedy chorzy wykonują całe zestawy czynności określane jako rytuały, które są niezwykle czasochłonne. Kompulsje potrafią zajmować chorym ponad godzinę dziennie.   

W przypadku natrętnych myśli często obejmują one chęć niestosownego lub agresywnego zachowania w grupie ludzi, chorobliwą obawę przed zakażeniem bakteriami lub zabrudzeniem, a w przypadku osób religijnych przekonania uznawane za bluźnierstwa. Często łączą się bezpośrednio z kompulsjami np. obawa przed ulatnianiem się gazu powoduje wielokrotne sprawdzanie, czy kurki na kuchence są dokręcone. Oddzielnym objawem związanym z natrętnymi myślami są ruminacje, czyli ciągłe wątpliwości odnośnie własnych decyzji, które często uniemożliwiają ostateczne ich podjęcie.  

Natrętne myśli i czynności powodują dyskomfort i ciągły stres. Chorzy zdają sobie sprawę z irracjonalności swoich zachowań lub przekonań, jednak nie są w stanie ich kontrolować ani powstrzymać. Wszelkie próby kończą się narastaniem emocjonalnego napięcia, co zmusza ich do ponownego odbycia kompulsyjnej czynności.     

Diagnostyka zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Zdiagnozowanie OCD wymaga konsultacji z psychiatrą. Obecnie diagnostyka opiera się na klasyfikacji DSM-V, gdzie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne wyszczególnione są jako oddzielna grupa chorób.

Konkretny rodzaj schorzenia określany jest na podstawie przeważających objawów – kompulsji lub natrętnych myśli. 

Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad dotyczący symptomów i historii rodzinnej. Musi również zweryfikować, czy natrętne zachowania utrudniają choremu codzienne funkcjonowanie. Dopiero wtedy możemy mówić o zaburzeniu.

Niektórzy pacjenci kierowani są na konsultację neurologiczną, morfologię, badanie rezonansem magnetycznym, EEG lub tomografię komputerową.   

Leczenie OCD

Leczenie OCD obejmuje zazwyczaj równocześnie farmakoterapię i psychoterapię. Liczne badania wskazują, że druga forma przynosi lepsze efekty, zwłaszcza u osób z przewagą kompulsji. Jednak specjaliści zalecają łączenie obu sposobów leczenia. 

Najczęściej w leczeniu OCD stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna. Uczy ona pacjenta radzenia sobie z obsesjami, zauważania wywołujących je czynników i unikania ich. Czasem wykorzystywana jest również terapia psychodynamiczna.

Farmakoterapia

Farmakoterapia obejmuje głównie leki antydepresyjne z grupy SSRI przyjmowane w większych dawkach niż w przypadku depresji. Farmaceutykami pierwszego rzutu są escitalopram, fluoksetyna, paroksetyna i sertralina. W przypadku braku efektów stosowana jest klomitrapina, jednak częściej powoduje ona skutki uboczne.  

Terapię OCD może wspomóc zastosowanie konopi indyjskich.

Medyczna marihuana w leczeniu OCD

Medyczna marihuana zyskuje na popularności wśród pacjentów cierpiących na OCD. Stosowana jest nie tylko w celu złagodzenia objawów, ale również zapobiegania skutkom ubocznym zażywanych antydepresantów. Układ endokannabinoidowy odgrywa rolę w regulacji poziomu lęku i stresu oraz w dużym stopniu odpowiada za nasz nastrój. Uspokajające i wyciszające działanie kannabinoidów może być pomocne w zwalczaniu obsesji i kompulsji.

Wpływ CBD i THC

Zwłaszcza CBD wykazuje efektywność wśród pacjentów z diagnozą OCD. W badaniu z 2020 roku trwającym ponad dwa lata uczestnicy przyjmowali kannabidiol poprzez inhalację w różnych dawkach. Wyniki były spektakularne – chorzy potwierdzili zmniejszenie częstotliwości występowania kompulsji aż o 60 proc., natrętnych myśli o 49 proc., a niepokoju o 52 proc.

Jednak w niektórych badaniach połączenie CBD z THC wykazuje lepsze działanie niż pojedynczych kannabinoidów. Po pierwsze, kannabidiol w odpowiedniej dawce hamuje psychoaktywne działanie tetrahydrokannabinolu. Po drugie, przy połączeniu dwóch kannabinoidów wzrasta ilość terpenów, które również działają terapeutycznie na chorych z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak OCD czy choroba afektywna-dwubiegunowa.

Medyczna marihuana jako wsparcie farmakoterapii

Co ze skutkami ubocznymi wywołanymi antydepresantami? Wśród nich można wyszczególnić nudności, brak apetytu czy bóle głowy. Działanie medycznej marihuany w przypadku tych symptomów jest szeroko przebadane i wykorzystywane m.in. wśród pacjentów poddawanych chemioterapii w leczeniu raka. Badanie opublikowane niedawno potwierdza, że kannabinoidy działają przeciwbólowo i przeciwwymiotnie oraz zwiększają apetyt.   

Medyczna marihuana a zaburzenia obsesyjno kompulsywne – podsumowanie

Chociaż temat stosowania medycznej marihuany jako środka wspomagającego u chorych z OCD jest jeszcze nowością, na pewno warto rozważyć włączenie jej do terapii. Dostępne badania kliniczne potwierdzają jej właściwości i zastosowanie w OCD.

Zwłaszcza osoby doświadczające skutków ubocznych związanych z przyjmowanymi lekami odczują poprawę. Wybór odpowiedniego preparatu należy skonsultować z lekarzem doświadczonym w terapii kannabinoidami – przewaga CBD przynosi zdecydowanie lepsze efekty w przypadku tego schorzenia.