Międzybłoniak. Przyczyny, objawy, leczenie.

Międzybłoniak jest rzadkim rodzajem raka o wysokim współczynniku śmiertelności. Najczęściej atakuje tkanki opłucnej, jednak może wystąpić również w błonach otaczających serce, genitalia czy organy układu pokarmowego. Międzybłoniak ma zazwyczaj charakter złośliwy, co zwiększa prawdopodobieństwo tworzenia przerzutów na inne narządy. Dlatego wdrożenie natychmiastowego leczenia w momencie jego wykrycia to priorytet. 

Stosowanie medycznej marihuany w leczeniu nowotworów nie jest niczym nowym. Na razie brakuje badań na ludziach, które potwierdzałyby jej hamujący wpływ na mnożenie komórek rakowych.

Międzybłoniak – charakterystyka

Międzybłoniak rozwija się w komórkach submezotelialnych, które pełnią głównie funkcję ochronną dla organów wewnętrznych – płuc, serca oraz narządów wewnątrz jamy brzusznej. W większości przypadków nowotwór występuje w opłucnej, rzadziej w osierdziu i otrzewnej.

Jednak niezależnie od lokalizacji jest tak samo groźny, ponieważ międzybłoniak szybko przyjmuje agresywny przebieg. Często przez długi czas nie daje objawów, przez co wykrywa się go dopiero w końcowym stadium choroby. Wykazuje również duże predyspozycje do tworzenia przerzutów, zwłaszcza na sąsiadujące organy. 

Międzybłoniak rozwija się zazwyczaj u osób starszych w wieku powyżej 60. lat. W Polsce występuje stosunkowo rzadko – w 2012 roku stwierdzono jedynie 299 przypadków. Jednak należy pamiętać, że brak objawów w początkowych stadiach choroby utrudnia jego wykrycie.

Nowotwór najczęściej atakuje tkanki opłucnej i dotyka 2 do 5 razy częściej mężczyzn niż kobiety. Różnica może być spowodowana faktem, że głównym czynnikiem powodującym powstanie międzybłoniaka jest ekspozycja na azbest.

Międzybłoniak – przyczyny

Za przyczynę powstania międzybłoniaka u 80 proc. chorych uznano ekspozycję na azbest. Drugą szkodliwą substancją potencjalnie wywołującą chorobę jest erionit. Jednak jest on znacznie mniej rozpowszechniony w przemyśle, stąd liczba przypadków nowotworu z nim związanych jest niższa.

Na działanie tych związków narażone są głównie osoby, które pracują w kopalniach, zakładach tekstylnych, stoczniach lub przy produkcji samochodów. Ze względu na odkrycie rakotwórczego wpływu azbestu i erionitu odchodzi się od stosowania ich w przemyśle. Od kilkunastu lat elementy z zawartością tych związków usuwa się z budynków z zachowaniem szczególnej ostrożności. Niestety, kolejne przypadki międzybłoniaka diagnozuje się u starszych osób, które miały kontakt z azbestem i erionitem wcześniej przez długie lata.

Prawdopodobnie dodatkowymi czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo zachorowania jest predyspozycja genetyczna, ekspozycja na promieniowanie i przebyte w przeszłości infekcje wirusowe. Również radioterapia stosowana w leczeniu innych nowotworów może spowodować namnażanie komórek rakowych międzybłoniaka.       

Objawy międzybłoniaka

Objawy nowotworu ujawniają się zazwyczaj dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Wcześniejsze wykrycie możliwe jest przy okazji innych badań obejmujących zaatakowany obszar. Symptomy są różne w zależności od miejsca występowania guzów. 

W przypadku międzybłoniaka opłucnej chory odczuwa silny ból w klatce piersiowej poniżej żeber. Często towarzyszy mu kaszel, spadek masy ciała i ogólne osłabienie. Bywa, że w płucach obecny jest również płyn nieznanego pochodzenia, a pod skórą klatki piersiowej wyczuwalne są grudki. 

Przy nowotworze tkanek otrzewnej objawy są podobne, jednak dotyczą jamy brzusznej. Również pojawiają się silne bóle brzucha, podskórne grudki, gwałtowna utrata wagi oraz nagromadzenie płynu w narządach układu pokarmowego. Charakterystycznym symptomem jest również utrzymująca się opuchlizna brzucha.  

Międzybłoniak bardzo rzadko występuje w tkankach osierdzia. Rozwój choroby powoduje, że serce stopniowo traci zdolność dostarczania tlenu organizmowi. Objawy są podobne, jak w przypadku ataku serca – ból w klatce piersiowej (często nagły) i trudności z oddychaniem.     

Międzybłoniak – diagnostyka

Diagnostyką międzybłoniaka zajmuje się lekarz onkolog, jednak konieczna jest współpraca kilku specjalistów. We wstępnym wywiadzie zbierane są informacje dotyczące występujących objawów i potencjalnej ekspozycji pacjenta na azbest.

Pierwszy etap badań to wykonanie zdjęcia RTG potencjalnie zaatakowanego obszaru, czyli klatki piersiowej lub jamy brzusznej. Jeśli lekarz zauważy zmiany chorobowe, zleca  wykonanie tomografii komputerowej lub innych badań obrazowych.

W kolejnym etapie pobierany jest wycinek chorej tkanki w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego. Najlepiej wykonać w tym celu torakoskopię, ponieważ próbki pobrane podczas biopsji lub cytologii mogą nie wystarczyć do pełnej diagnostyki. Chorzy zakwalifikowani do leczenia chirurgicznego (wycięcia guzów) powinni zostać przed operacją poddani badaniu rezonansem magnetycznym.    

Leczenie międzybłoniaka

Niezależnie od umiejscowienia międzybłoniaka leczeniem o najwyższym stopniu skuteczności jest zabieg chirurgiczny. Polega na wycięciu guzów nowotworowych. Niestety, w przypadku rozległych zmian chorobowych jedyna droga to usunięcie całego narządu, co nie zawsze jest możliwe.

Ze względu na późne wykrywanie międzybłoniaka, w większości przypadków istnieją nikłe szanse na całkowite wyleczenie. Wtedy wykonywane są operacje mające na celu zmniejszenie dolegliwości i polepszenie komfortu życia Pacjenta. 

Kiedy chory nie kwalifikuje się do leczenia chirurgicznego, poddany jest radioterapii. Zapobiega ona rozprzestrzenianiu się zmian chorobowych, jednak nie prowadzi do ich całkowitego zniknięcia. Zmniejszenie istniejących guzów jest możliwe dzięki chemioterapii. Dodatkowo pacjenci stosują silne leki przeciwzapalne. Obecnie najczęściej zalecana jest cisplatyna i pemetreksed. Trwają badania nad skutecznością immunoterapii i terapii genowych u chorych z międzybłoniakami.

Leczenie objawowe obejmuje przyjmowanie leków przeciwbólowych, w tym opioidów. Dla osłabionego chorobą organizmu mogą być one bardzo szkodliwe. Dodatkowo mają liczne efekty uboczne i silny potencjał uzależniający.    

Leczenie medyczną marihuaną międzybłoniaka

Medyczna marihuana nie znajduje bezpośredniego zastosowania w hamowaniu procesu namnażania komórek rakowych czy zmniejszania istniejących zmian. Istnieje zaledwie kilka badań przeprowadzonych na zwierzętach, które wskazywałyby na jej efektywność w tym zakresie.

Rośnie jednak popularność konopi indyjskich w kwestii łagodzenia objawów, takich jak:

• ból,
• nudności i wymioty,
• brak apetytu.

Niektóre z nich pojawiają się w momencie wdrożenia chemio- lub radioterapii, ewentualnie jako skutek uboczny stosowanych leków. Większość chorych traktuje medyczną marihuanę jako środek wspomagający tradycyjne leczenie.

Przeciwbólowe działanie medycznej marihuany

Złośliwy nowotwór zawsze wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi, a nawet bólem neuropatycznym. W jego przypadku kannabinoidy niejednokrotnie potwierdziły swoją skuteczność, u niektórych chorych porównywalną do działania opioidów.

W badaniu z 2010 roku obejmującym pacjentów z różnymi nowotworami aż 43 proc. uczestników zauważyło znaczne zmniejszenie (spadek o 30 proc.) objawów bólowych po zastosowaniu terapii medyczną marihuaną.

Z kolei podczas randomizowanych prób kontrolnych wykonywanych w 2018 roku potwierdzono przeciwbólowe efekty leczenia medyczną marihuaną porównywalne do zalecanych w terapii bólu neuropatycznego farmaceutyków (w tym opioidów).

Redukcja wymiotów dzięki leczeniu medyczną marihuaną

Równie dotkliwym problemem osób chorych na międzybłoniaka są skutki uboczne chemio- i radioterapii. Zwłaszcza chemioterapia powoduje nudności i wymioty, które skutecznie obniżają komfort życia pacjentów. Przegląd dwudziestu trzech badań opublikowany w 2015 roku przez Cochrane Database of Systematic Reviews jednoznacznie potwierdził przeciwwymiotne działanie medycznej marihuany u chorych będących w trakcie chemioterapii.

Część pacjentów twierdzi, że kannabinoidy pomogły im w całkowitym pozbyciu się zmian nowotworowych. Dotychczas badania na ten temat zostały przeprowadzone jedynie na zwierzętach, stąd brakuje ostatecznych dowodów potwierdzających tę tezę. Jednak ich wyniki budzą nadzieję. Wykazano, że kannabinoidy aktywują u zwierząt proces autofagii, czyli śmierci komórek nowotworowych oraz zmniejszają ich migrację, co zapobiega przerzutom.

Medyczna marihuana a międzybłoniak – podsumowanie

Temat działania kannabinoidów bezpośrednio na komórki rakowe wymaga dokładniejszego zgłębienia. Jednak terapia medyczną marihuaną nastawiona na łagodzenie objawów międzybłoniaka i innych nowotworów od kilku lat odnosi sukcesy w USA.

Pacjenci entuzjastycznie reagują na możliwość leczenia konopiami indyjskimi, co z każdym rokiem dostarcza kolejnych dowodów na ich skuteczność. Przekonywujące są zwłaszcza wyniki badań porównujące ich działanie zmniejszające dolegliwości bólowe (przewlekły ból neuropatyczny) z opioidami. Odstawienie lub obniżenie dawek tych niebezpiecznych leków na rzecz naturalnych metod leczenia na pewno wyjdzie na dobre każdemu choremu.