Kacheksja. Przyczyny, objawy, leczenie.

Kacheksja to ogólne wyniszczenie organizmu spowodowane przewlekłym stanem zapalnym powstałym w wyniku choroby podstawowej. Najczęstszą przyczyną jest nowotwór, który nie reaguje na standardowe leczenie. Pacjenci z kacheksją tracą na wadze, nie są w stanie się poruszać, a stan zapalny obejmuje kolejne narządy. 

Przy takim stopniu wyniszczenia organizmu, medyczna marihuana może wydawać się niewystarczającą metodą leczenia. Rzeczywiście nie sprawi, że choroba podstawowa i kacheksja znikną. Jednak zastosowanie kannabinoidów może pomóc w łagodzeniu objawów wyniszczenia – przede wszystkim braku apetytu i nudności.

Charakterystyka schorzenia

Kacheksja oznacza znaczne wyniszczenie i całkowite osłabienie organizmu. Chory w szybkim czasie traci duży procent tkanki tłuszczowej i mięśniowej, a tym samym jakiekolwiek siły do życia.

Często występuje w połączeniu z anoreksją, zwłaszcza w chorobie nowotworowej. W kacheksji wyszczególniamy trzy etapy:

1. prekacheksję
2. kacheksję 
3. oporne stadium kacheksji

Kacheksja dotyczy również w dużym stopniu mieszkańców Południowej Afryki, gdzie wynika ona ze skrajnego wygłodzenia organizmu. W krajach uprzemysłowionych występowanie kacheksji niemal wyłącznie związane jest z innymi chorobami przewlekłymi. Należą do nich złośliwe nowotwory, niewydolność serca, choroby nerek, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), mukowiscydoza i kilka innych schorzeń.

Najczęściej dotyka dzieci i osób starszych ze względu na niską odporność oraz słabszy organizm. Szacuje się, że na kacheksję choruje w Europie 1 proc. populacji.

Kacheksja – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną kacheksji jest wzrost cytokin zapalnych w organizmie, które zaczynają atakować mięśnie. Spadek tkanki mięśniowej prowadzi do zaburzeń metabolizmu i słabszego przyjmowania substancji odżywczych z pożywienia.

Kacheksja występuje wskutek wygłodzenia organizmu lub chorób przewlekłych, między innymi:

• złośliwych nowotworów
• zespołu Sheehana
• zwężenia przełyku
• niewydolności serca
• chorób nerek
• przewlekłego zapalenia jelit
• anoreksji
• chorób zakaźnych
• zapalenia kości i szpiku
• niewydolności podwzgórzowo-przysadkowej
• zespołu nabytego niedoboru odporności
• amyloidozy
• AIDS
• niewydolności tarczycy
• różnych chorób psychicznych – poza anoreksją również nerwica, schizofrenia, depresja lub uzależnienie od substancji psychoaktywnych

Kacheksja – objawy

Kacheksję rozpoznaje się na podstawie znacznego spadku tkanki tłuszczowej i mięśniowej (ponad 5 proc. w przeciągu 3. miesięcy). Niemal zawsze towarzyszy mu jadłowstręt, mdłości lub zwracanie przyjmowanych pokarmów. Następstwem są również zaburzenia metabolizmu substancji odżywczych oraz problemy z wypróżnianiem. 

W wyniku spadku wagi i jadłowstrętu, chory traci energię do życia. Często występują problemy z poruszaniem się lub zupełna niemożność wstania z łóżka. Włosy i paznokcie stają się łamliwe, u kobiet zanika miesiączka. Skóra pacjentów ulega przesuszeniu, pojawiają się na niej brązowe plamy. 

Choroby psychiczne

Czasem kacheksja wynika z chorób psychicznych, przykładem może być choroba afektywna dwubiegunowa, a w innych przypadkach jest ich przyczyną. Wraz z rozwojem choroby pojawia się zwiększona drażliwość, płaczliwość, a następnie depresja. Mogą wystąpić urojenia lub majaczenie, lęki, otępienie. Zazwyczaj objawy psychiczne utrzymują się dłuższy czas po wyleczeniu kacheksji. 

Leczenie kacheksji

W leczeniu przypadłości największe znaczenie ma wspomaganie apetytu. W tym celu zazwyczaj stosowana jest farmakoterapia – glikokortykoidy, progesteny, a z naturalnych metod kannabinoidy. Jeśli występują nudności, zalecane jest również stosowanie antagonistów 5-HT3. 

Niestety, zwiększony apetyt nie zapobiega ubytkom masy mięśniowej. Tutaj konieczne jest wprowadzenie suplementacji białkowej o dużej podaży kalorii. Pomocna może być współpraca z dietetykiem, który przygotuje jadłospis złożony z niewielkich posiłków o dużej kaloryczności. Jednak jeśli chory nie jest w stanie przyjmować pożywienia, należy podawać odżywki witaminowe przeznaczone dla osób z kacheksją. 

W odbudowie mięśni pomaga również rehabilitacja ruchowa, jednak nie każdy pacjent jest w stanie stosować tę formę terapii. U osób ze skrajnym wyniszczeniem może ona przynieść więcej szkód niż korzyści. Decyzja należy do lekarza prowadzącego i uzależniona jest od rodzaju schorzenia podstawowego oraz stanu pacjenta.  

Leczenie kacheksji za pomocą marihuany medycznej

Medyczna marihuana stosowana jest u pacjentów z nowotworami nie tylko w przypadku kacheksji. Łagodzi ból i nudności, które są częstym skutkiem ubocznym chemioterapii. U chorych z zespołem kacheksji-anoreksji duże znaczenie ma również wpływ kannabinoidów na apetyt. Układ endokannabinoidowy reguluje odczuwanie głodu oraz przyjemności z przyjmowanych posiłków.

Wpływ kannabinoidów na apetyt

Zwiększenie apetytu w chorobach nowotworowych potwierdza badanie z 2011 roku. Połowa badanych otrzymywała przez 18 dni 2.5 mg THC, a druga część placebo. W grupie osób zażywających THC odnotowano wzrost apetytu i odczuwanej przyjemności z jedzenia, poprawę jakości snu oraz mniejszy stres.

Przegląd różnych badań w tym temacie przeprowadzony w 2019 roku potwierdził zwiększanie apetytu w kacheksji nowotworowej u 95 proc. badanych, dlatego terapia konopna stanowi obecnie część skojarzonego leczenia nowotworów.

THC a nudności i wymioty

W przebiegu choroby nowotworowej przyjmowanie posiłków utrudniają także nudności i wymioty. W badaniu obejmującym 55. chorych z różnymi rodzajami nowotworów przetestowano działanie THC na te objawy. Aż 40. pacjentów nie doświadczyło nudności po przyjęciu dawki fitokannabinoidu. Dla porównania na silny lek przeciwwymiotny, prochlorperazynę, zareagowało jedynie 8 osób.

Dodatkowe zalety ze stosowania marihuany medycznej

Obiecujące są również wyniki badań na osobach z kacheksją wywołaną HIV. Badani przyjmowali placebo, marihuanę w formie papierosów lub tabletek. W grupie zażywającej THC zaobserwowano wzrost apetytu, a tym samym dziennej podaży kalorii. Dodatkowo chorzy zaczęli przybierać na wadze, czego nie zauważono podczas badań na osobach z nowotworami.

Medyczna marihuana a kacheksja – podsumowanie

Chociaż terapia marihuaną medyczną raczej nie będzie lekiem pierwszego rzutu u osób z kacheksją, warto rozważyć włączenie jej do leczenia. Zwłaszcza u pacjentów onkologicznych z kacheksją nowotworową może przynieść korzyści na wielu polach. Badania nad potencjalnym wykorzystaniem konopi są obiecujące i zdecydowanie stanowią bezpieczniejszą alternatywę.

Z tych przyczyn wykorzystanie marihuany medycznej to bardziej naturalny sposób na zwiększenie apetytu niż farmaceutyki. Jednak należy obserwować ewentualne skutki uboczne, które przy mocno osłabionym organizmie będą znacznie bardziej odczuwalne.