Spis treści: Przewlekły ból neuropatyczny (neuralgie). Leczenie choroby.
Przewlekły ból neuropatyczny, inaczej nazywany neuralgią lub nerwobólem, jest obecnie najczęstszym powodem sięgania po medyczną marihuanę w USA. Zazwyczaj neuralgia wynika z innych chorób, które prowadzą do uszkodzenia układu nerwowego i receptorów czuciowych, ale nerwobóle potrafią całkowicie uniemożliwić codzienne funkcjonowanie.
Niestety, choroby układu nerwowego nie należą do najłatwiejszych w leczeniu. Chorzy często nie reagują na terapię lekami przeciwbólowymi lub reagują w niewielkim stopniu. Fakt, że leki przeciwzapalne i opioidy są szkodliwe dla organizmu człowieka, przestał być tajemnicą. Dlatego coraz więcej specjalistów zaleca naturalne metody obniżania bólu, w tym medyczną marihuanę.
Przewlekły ból neuropatyczny – charakterystyka
Przewlekły ból neuropatyczny w większości przypadków nie obejmuje bólu w powszechnym rozumieniu tego słowa. Osoby chorujące na neuralgię w zupełnie inny sposób odczuwają bodźce związane m.in. z dotykiem, temperaturą, uciskiem, a nawet węchem czy smakiem.
Dzieje się tak, ponieważ bezpośrednią przyczyną nerwobólu jest uszkodzenie receptorów czuciowych. W efekcie wysyłają one do mózgu fałszywe informacje.
Dane epidemiologiczne różnią się w zależności od przyjętej definicji i wytycznych diagnostycznych bólu neuropatycznego. Jeśli weźmiemy pod uwagę najbardziej aktualną klasyfikację zawartą w ICD-11, neuralgia dotyka 7-8 proc. populacji na całym świecie.
U większości osób ból neuropatyczny jest wynikiem cukrzycy lub nowotworu. Jednak jego przyczyną może być również przebyty półpasiec, uraz fizyczny, borelioza, miażdżyca i wiele innych schorzeń.
Bóle neuropatyczne występują zazwyczaj w formie napadowej, czyli mają wysokie natężenie przez krótki okres czasu. Pomiędzy napadami objawy zupełnie znikają lub pojawiają się w niewielkim stopniu. Chorzy określają ból jako przeszywający, promieniujący (rozchodzi się po całym obszarze uszkodzonego nerwu), rozdzierający i piekący. W większości przypadków bolesność jest wyczuwalna jedynie powierzchownie.
W zależności od rodzaju uszkodzonych receptorów, odczucia chorych różnią się między sobą. Niektórzy doświadczają silnego bólu, inni swędzenia, mrowienia lub drętwienia. Podstawowe zaburzenia wynikające z nerwobóli to:
- allodynia (alodynia) – odczucia bólowe wywoływane są przez nietypowe bodźce np. podmuch wiatru, noszenie zegarka na ręku, lekki dotyk lub ucisk, ciężar wody w wannie, łyk zimnego napoju
- hiperalgezja – znaczne natężenie bólu nieadekwatne do urazu np. silny ból przy lekkim ukłuciu
- analgezja – przeciwna sytuacja, kiedy chory nie odczuwa bólu przy urazach lub ma zaburzoną ocenę temperatury np. jest w stanie włożyć rękę pod wrzątek i nic nie czuje, nie ma również bezwarunkowego odruchu zabrania jej
Przyczyny neuralgii
Zgodnie z definicją Komitetu do Spraw Taksonomii IASP (International Association for the Study of Pain) przewlekły ból neuropatyczny spowodowany jest uszkodzeniem lub chorobą somatosensorycznej części układu nerwowego.
Właśnie w niej znajdują się receptory odpowiedzialne za:
- odczuwanie dotyku, wibracji, naciągania i ucisku (tzw. mechanoreceptory występujące w skórze)
- odczuwanie bólu, a tym samym aktywacja mechanizmów obronnych np. cofania ręki spod gorącej wody (nocyreceptory)
- rozróżnianie smaków, zapachów oraz substancji chemicznych zawartych w powietrzu, co umożliwia oddychanie (chemoreceptory)
- odczuwanie zimna i ciepła (termoreceptory)
Zazwyczaj do uszkodzenia nerwów dochodzi wskutek innej choroby lub urazu. Najczęstszymi przypadkami neuralgii są: neuropatia cukrzycowa zaliczana do przewlekłych powikłań cukrzycy i chroniczny ból spowodowany uciskiem guza nowotworowego na nerwy.
Nerwobóle mogą zostać wywołane również przez chemioterapię, radioterapię oraz niektóre leki np. przeciwpadaczkowe czy stosowane w leczeniu gruźlicy. Zaliczane są również do jednego z najczęstszych powikłań półpaśca.
Ból neuropatyczny może zostać spowodowany także przez alkoholizm, przebytą chorobę zakaźną, wypadek fizyczny, źle przeprowadzony zabieg chirurgiczny. Lekkie nerwobóle zdarzają się u osób, które długi czas spędzają w jednej pozycji np. ze względu na wykonywany zawód.
Niektóre źródła wśród przyczyn neuralgii podają też niedobory żywieniowe oraz nadmierną podaż suplementów z witaminami z grupy B.
Objawy nerwobólu
W przypadku nerwobólu związanego ze stosowaniem konkretnych leków czy urazem fizycznym, objawy zazwyczaj ustępują po zaprzestaniu ich zażywania lub zagojeniu się rany. Ból neuropatyczny w przebiegu półpaśca potrafi utrzymywać się nawet przez okres 2 lat po ustąpieniu pozostałych symptomów choroby.
Jeśli jednak dojdzie do trwałego uszkodzenia nerwów, ból neuropatyczny przyjmuje formę przewlekłą i pozostaje z chorym na całe życie.
Do typowych objawów neuralgii zaliczane są:
- ataki silnego bólu określanego przez chorych jako rozrywający, przeszywający, piekący, kłujący
- brak urazów widocznych na zewnątrz ciała
- ból wywoływany przez bodźce, które u zdrowych osób go nie powodują
- zwiększone lub zmniejszone odczuwanie dolegliwości bólowych
- ból obejmuje obszar, za który odpowiada uszkodzony nerw
- ból utrzymuje się długo po ustaniu działania bodźca, który go spowodował
- zaburzenia czucia
- drętwienie części ciała lub mrowienie
- osłabienie mięśni w uszkodzonym obszarze
Ból neuropatyczny – diagnostyka
Podstawą postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia jest wykrycie bezpośredniej przyczyny bólu neuropatycznego. U chorych ze zdiagnozowaną jednostką chorobową, której powikłaniem bywa neuralgia, sprawa jest względnie prosta. Zazwyczaj ból pojawia się w zaawansowanych stadiach choroby.
Przy podejrzeniu neuralgii lekarz prowadzący powinien skierować pacjenta do neurologa. Podczas wstępnej diagnostyki specjalista sprawdza funkcje czuciowe poprzez uciskanie i ukłucia konkretnych miejsc na ciele chorego oraz wystawienie go na działanie ciepła i zimna.
Należy również wykonać pakiet podstawowych badań krwi i moczu. W celu stwierdzenia stopnia uszkodzenia nerwów czuciowych i ich dokładnego umiejscowienia przeprowadzane jest badanie radiologiczne. Pozwala zlokalizować obszar, w którym nerwy są uciskane.
Specjalista ocenia również siłę mięśniową pacjenta. Bardziej zaawansowanym badaniem, które sprawdza prawidłowość czynności nerwów obwodowych i mięśni jest elektromiografia. Z jej pomocą lekarz jest w stanie stwierdzić z większą dokładnością, które receptory uległy uszkodzeniu.
Rodzaje neuralgii
Rodzaje neuralgii zazwyczaj wyszczególniane są na podstawie schorzenia będącego ich bezpośrednią przyczyną. Niektóre odmiany swoje nazwy zawdzięczają nerwom, których uszkodzenie odpowiada za objawy choroby.
Podstawowe odmiany bólu neuropatycznego
- neuralgia trójdzielna – najczęściej występujący rodzaj bólu neuropatycznego, uszkodzeniu ulegają nerwy trójdzielne, które odpowiadają za czucie w poszczególnych obszarach twarzy (nerw szczękowy, nerw oczny, nerw żuchwowy) – tam też pojawiają się objawy bólowe; zazwyczaj przyjmuje charakter napadowy i nawrotowy, z czasem napady bólu stają się coraz dłuższe;
- polineuropatia – zazwyczaj występuje w formie neuropatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia wielu nerwów u diabetyków; objawy pojawiają się najczęściej na dłoniach i stopach, zaliczają się do nich mrowienie, pieczenie, drętwienie, naprzemienne uczucia zimna i gorąca;
- neuralgia popółpaścowa (ICD-10) – rozpoznawana w momencie, kiedy zmiany skórne spowodowane zakażeniem półpaścem uległy zagojeniu, a dolegliwości bólowe nadal się utrzymują; objawy obejmują palący, kłujący ból nasilający się wieczorem, a także zaburzenia czucia; w skrajnych przypadkach mogą utrzymywać się nawet do 2 lat od wyleczenia półpaśca;
- neuralgia językowo-gardłowa – jej powodem jest uszkodzenie dziewiątego nerwu czaszkowego, czyli językowo-gardłowego; chory może odczuwać ból przy jedzeniu, piciu, połykaniu;
- neuralgia międzyżebrowa – powstaje w wyniku uszkodzenia nerwów międzyżebrowych (zazwyczaj wskutek guzkowatego zapalenia tętnic lub reumatoidalnego zapalenia stawów); chory odczuwa ból podczas nabierania i wypuszczania powietrza;
- amiotroficzna neuralgia splotu ramiennego – uszkodzone są nerwy obręczy barkowej i ramienia, ból promieniuje również na całe kończyny.
Leczenie bólu przewlekłego neuropatycznego
Chociaż bóle neuropatyczne rzadko reagują na leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, nadal farmakoterapia jest podstawą leczenia. Wykorzystywane są w niej również farmaceutyki z innych grup m.in. przeciwpadaczkowe (pregabalina, gabapentyna, okskarbazepina, karbamazepina) i przeciwdepresyjne (z kategorii trójcyklicznych), ponieważ wpływają terapeutycznie na układ nerwowy.
Leki przeciwbólowe
W kwestii leków przeciwbólowych na pierwszy rzut zalecane są zazwyczaj lidokaina podawana miejscowo za pomocą zastrzyków i opioidy. Jeśli nie przynoszą spodziewanych efektów w łagodzeniu bólu, wdrażany są niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak np. diklofenak. Rzadko stosowaną metodą jest tzw. blokada nerwu, która na krótki czas wyłącza jego działanie.
Kiedy farmakoterapia z wykorzystaniem różnych substancji nie przynosi efektów, można rozważyć leczenie chirurgiczne. W specjalistycznych ośrodkach wykonywane są zabiegi polegające na operacyjnym usunięciu ucisku na konkretnym nerwie. Jest to jednak bardzo ryzykowna metoda.
Ze względu na małą skuteczność farmakoterapii prowadzone są liczne badania nad alternatywnymi metodami leczenia bólu neuropatycznego. Dotychczas najlepsze efekty przynosi akupresura, akupunktura, laseroterapia, krioterapia i leczenie prądami TENS.
Coraz większą popularność w leczeniu bólu neuropatycznego zdobywa także medyczna marihuana.
Leczenie bólu neuropatycznego medyczną marihuaną
Przeciwbólowe działanie kannabinoidów było jedną z pierwszych właściwości odkrytych przez naukowców zajmujących się tym tematem. Dlatego obecnie istnieje wiele dowodów potwierdzających skuteczność medycznej marihuany, również w przypadku przewlekłego bólu neuropatycznego.
Zmniejszenie dolegliwości bólowych
W badaniach z 2008 i 2010 roku kilkudziesięciu chorych przyznało, że stosowanie konopi kilka razy dziennie jest pomocne w celu uśmierzania bólu. Polepszeniu uległy również jakość snu i nastrój badanych.
Ból nowotworowy
Ból przewlekły neuropatyczny często występuje przy schorzeniach nowotworowych. W badaniu obejmującym pacjentów cierpiących na różne nowotwory aż 43 proc. osób potwierdziło zmniejszenie objawów bólowych średnio o 30 proc. Efekty dostrzegalne były w grupie osób, które przyjmowały jednocześnie połączenie THC i CBD. Przy zażywaniu jednego rodzaju kannabinoidu efekty były znacznie mniej spektakularne.
Czy medyczna marihuana może zastąpić leczenie opioidami? Okazuje się, że podczas jej zażywania pacjenci byli w stanie zmniejszyć ilość przyjmowanych leków przeciwbólowych. Przypomnijmy, że opioidy zawierają skrajnie uzależniające substancje i powodują wiele skutków ubocznych. Dlatego możliwość obniżenia przyjmowanych dawek jest wysoce pożądanym efektem.
Medyczna marihuana a ból neuropatyczny – podsumowanie
Przy schorzeniach obniżających jakość życia pacjentów w tak dużym stopniu jak przewlekły ból neuropatyczny lub reumatoidalne zapalenie stawów, ważne jest testowanie wszystkich dostępnych metod leczenia. Oczywiście, w przypadku neuralgii wynikających z innych schorzeń, podstawą powinno być dążenie do pokonania głównej choroby.
Jednak łagodzenie objawów pozwala chorym nabrać sił na walkę z przyczyną – a tych przy przewlekłym, przeszywającym bólu łatwo może zabraknąć. W USA medyczna marihuana jest oficjalnie zatwierdzoną metodą leczenia neuralgii, co potwierdza jej skuteczność w zmniejszaniu bólu. Zdecydowanie warto rozważyć włączenie jej do terapii bólu neuropatycznego, zwłaszcza kiedy tradycyjne metody zawodzą.
Dowiedz się więcej na temat działania leczniczej marihuany:
