Konopie to rośliny, które wykazują wiele właściwości zdrowotnych na organizm człowieka. Najczęściej te działania przypisuje się kannabinoidom, takim jak THC i CBD. Od niedawna, coraz częściej mówi się również o terpenach, których korzystne właściwości terapeutyczne odkryto dopiero po wielu latach w niektórych odmianach konopi. Występują w odpowiednich stężeniach, aby mieć aktywność farmakologiczną, ale potrzeba jeszcze wielu dokładnych badań, aby to potwierdzić.
Co to są terpeny?
Terpeny to naturalnie występujące lotne związki w roślinach, które składają się z cząsteczek węgla i wodoru. Nadają roślinom aromat i smak, co powoduje, że często wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym np. do produkcji perfum. Stężenie terpenów w roślinie może się wahać od około 1% do nawet 10%. Na ich rozwój w roślinie wpływa wiele czynników np. pogoda, typ gleby, klimat, pora dnia czy stosowane nawozy.
Jak dotąd zidentyfikowano ponad 20 tysięcy terpenów, a większość z nich jest znanych i powszechnie stosowanych. Znajdziemy je w roślinach, takich jak: chmiel, cytryna, cynamon, lawenda i mięta pieprzowa. Jednak najwięcej terpenów wytwarzają konopie. Ich ilość jest największa w godzinach porannych i to właśnie wtedy powinny następować zbiory, aby uzyskać największą ilość dobroczynnego olejku konopnego.
Działanie terpenów
Terpeny zaczęły rozwijać się w roślinach w celach adaptacyjnych. Odpowiedni zapach mógł odstraszać drapieżniki (chronił roślinę) lub zwabiać owady zapylające. Niektóre z terpenów stosuje się jako całkowicie naturalne środki owadobójcze oraz jako jedną z metod zwalczania szkodników.
Dowiedziono również, że terpeny łączą się z receptorami zlokalizowanymi w mózgu pobudzając jego pracę. To powoduje, że terpeny wykazują szerokie spektrum działania w zależności od ich unikalnego składu. Nie wykazują działania psychoaktywnego, ale łącząc się z dopaminą i serotoniną (neurotransmiterami mózgu), zwiększają ich poziom w organizmie, co powoduje m.in. łagodne działanie uspokajające i odprężające.
Rodzaje terpenów w konopi
Istnieje ponad 100 różnych terpenów, które zostały wykryte w konopiach, a każdy z nich różni się składem i typem. To m.in. od zawartości terpenów zależą właściwości terapeutyczne medycznej marihuany.
Do najpopularniejszych terpenów w konopiach należą:
Mircen – właściwości rozluźniające mięśnie
Najczęściej występujący terpen w konopiach. W konopiach indyjskich jest go aż 80-90%, a w siewnych około 20%. Jego dokładny mechanizm działania nie został poznany, ale stwierdzono, że zwiększa przepuszczalność błon komórkowych, dzięki czemu inne terpeny, flawonoidy i kannabinoidy mają ułatwiony dostęp do komórek organizmu. Wykazuje działanie uspokajające i odprężające (rozluźnia mięśnie). Polecany w leczeniu bezsenności oraz bólów i stanów zapalanych. Określany jako aromat kardamonu, goździków, piżma i ziół. Znajduje się również w innych roślinach, takich jak np. trawa cytrynowa, chmiel, mango czy limonka.
Limonen
Drugi najbardziej rozpowszechniony związek terpenowy. Liczne badania sugerują, że poprawia nastrój i odpręża. Potencjalnie wskazany w leczeniu lęków, depresji (zwiększa poziom serotoniny i dopaminy), zgagi, refluksu, przewlekłego bólu, stanów zapalnych i nowotworów. Nadaje roślinie charakterystyczny aromat cytrusowy. Limonen często stosuje się w połączeniu z innymi terpenami w celu zwiększenia poziomu ich wchłaniania. Znajduje się również w olejku cytrynowym i innych owoców cytrusowych, jałowcu i mięcie.
Terpineol
Wpływa na poprawę nastroju i motywację. Działa przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie i przeciwnowotworowo. Nadaje konopi przyjemny wielowymiarowy aromat eukaliptusa i sosny.
Pinen (alfa-pinen, beta-pinen)
Stanowi około 10% terpenów konopi, ale nie więcej niż 20%. Alfa-pinen współuczestniczy w tworzeniu receptorów kannabinoidowych CB2. Zmniejsza negatywne skutki działania THC (np. utrata pamięci) i wspomaga koncentrację. Wspiera również układ oddechowy oraz może przynieść korzyści w leczeniu astmy, wrzodów, lęku, bólu i stanów zapalnych.
Daje charakterystyczny sosnowy zapach i jest składnikiem znanego wszystkim olejku sosnowego. Znajdziemy go przede wszystkim w żywicy sosny oraz innych drzew iglastych.
Linalol
Jego działanie opiera się na stymulacji neuroprzekaźników glutaminianu i kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). Działa podobnie do kannabinoidów, czyli poprawia nastrój, uspokaja i łagodzi dolegliwości bólowe.
Konopie zawierające THC i linalol poprzez synergizm mogą wykazywać zwiększone działanie uspokajające i przeciwbólowe. Linalol jest wskazany w leczeniu lęku, depresji, nerwic, bezsenności, chorób neurodegeneracyjnych (np. Alzheimera), bólów i stanów zapalnych. Nadaje roślinie kwiatowy aromat konwalii i lawendy.
Kariofilen – właściwości przeciwzapalne
To mieszanina trzech związków: alfa-kariofilenu, beta-kariofilenu i humulenu, które znajdziemy we wszystkich odmianach konopi. Beta-kariofilen wykazuje właściwości przeciwzapalne blokując rozwój stanu zapalnego. Posiada również działanie odprężające. Może być skuteczny w leczeniu wrzodów, bólu, lęku i depresji. Daje przyjemny korzenny zapach, często określany również jako pieprzowy, drzewny.
Bisabolol
Znany również jako lewomenol. Wykazuje silne właściwości antybakteryjne, przyspiesza gojenie ran i zwalczanie infekcji. Zapobiega podrażnieniom, łagodzi bóle różnego pochodzenia. Jest silnym przeciwutleniaczem. Bisabolol występuje również w kwiatach rumianku i drzewach Candeia, ma łagodny, kwiatowy aromat.
Eukaliptol
Eukaliptol jest szeroko rozpowszechniony w kosmetykach i suplementach diety, jednak głównie pozyskuje się go z drzewa eukaliptusowego. W konopiach występują śladowe ilości – około 0,06% wszystkich zawartych w roślinie terpenów. Ma działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwbólowe. Badacze dostrzegają dla niego szansę na wykorzystanie u osób z chorobą Alzheimera. Jego zapach przypomina miętę.
Nerolidol
Jego właściwości są bardzo szerokie. Posiada działanie przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze i antybakteryjne. Również jest silnym przeciwutleniaczem, prawdopodobnie znajdzie zastosowanie w leczeniu nowotworów. Występuje w wielu roślinach m.in. jaśminie, trawie cytrynowej czy drzewie herbacianym. Zapach nerolidolu to mieszanka aromatów róży, cytrusów i jabłek.
Humulen
Humulen po raz pierwszy został znaleziony w chmielu. Nic dziwnego, że jego aromat określany jest jako korzenny, ziemisty i drzewny. Występuje również w chmielu, goździkach czy czarnym pieprzu. Ma kilka właściwości nietypowych dla pozostałych terpenów: zapobiega namnażaniu komórek rakowych oraz skutecznie hamuje apetyt. Oprócz tego również wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i antybakteryjne.
Karen
Kolejny terpen o nietypowym działaniu. Karen może przynieść korzyści osobom po złamaniach kości, ponieważ pobudza ich wzrost. Z tego względu zalecany jest chorym na osteoporozę, artretyzm, a nawet fibromialgię. Kolejną właściwością tego terpenu jest poprawa pamięci, co niesie nadzieję dla osób cierpiącym na chorobę Alzheimera.
Karen występuje w wielu roślinach m.in. rozmarynie, sośnie, bazylii i papryce. Ma słodki aromat przypominający zapach drzew cyprysowego.
Kamfen
Z medycznego punktu widzenia kamfen ma ogromny potencjał. Wykorzystywany jest jako środek łagodzący problemy skórne, takie jak egzema czy łuszczyca. Po zmieszaniu z witaminą C staje się silnym antyoksydantem. Dodatkowo obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi, co może znaleźć zastosowanie w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych.
Jego aromat przypomina mircen, czyli znany większości osób zapach marihuany – mieszankę piżma, igliwia jodły i leśnego runa.
Borneol
Posiada ziołowo-miętowy zapach i poza konopiami występuje w rozmarynie, mięcie i kamforze. W krajach azjatyckich wykorzystywany jest do odstraszania owadów oraz znajduje szerokie zastosowanie w akupunkturze. Niektóre badania wykazały jego zdolność do niszczenia komórek rakowych.
Geraniol
Szeroko wykorzystywany w kosmetyce m.in. produktach do kąpieli i balsamach do ciała. Pozyskiwany głównie z olejów róży, śliwek ale występuje także w tytoniu. Jego zapach przypomina różaną trawę, dojrzałe śliwki i brzoskwinie. W medycynie wykazuje duży potencjał neuroprotekcyjny i antyoksydacyjny.
Ocymen
Jeden z terpenów najczęściej występujących w naturze. Jego aromat przypomina lawendę i nagietek. Wykazuje działanie przeciwdrgawkowe, przeciwnowotworowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze. Bardzo silnie oddziałuje na pszczoły, co jest wykorzystywane w produkcji tzw. miodu konopnego.
Anetol
Tak jak większość terpenów działa bakteriobójczo, przeciwpasożytniczo i przeciwgrzybicznie. Wykazano jego skuteczność w walce m.in. z Salmonellą czy nicieniami. Zabija również larwy owadów i roztocza, odstrasza owady. Anetol wpływa też na hormony, ma działanie estrogenne i hamuje wydzielanie prolaktyny. Dodatkowo wspomaga kontrolę poziomu cukru we krwi.
Występuje w anyżu i koprze włoskim, w dużym stopniu odpowiada za ich aromat. Można go znaleźć również w kwiatach magnolii i lukrecji.
Fitol
Poza konopiami występuje również w zielonej herbacie i odpowiada za jej trawiasty aromat. Jest częstym składnikiem pożywienia, umożliwia syntezę witamin E i K1. Zmniejsza stany zapalne, uspokaja, działa przeciwbólowo i antyoksydacyjnie. Wykazuje również działanie przeciwdrgawkowe oraz wspomaga zasypianie.
Ze względu na różnice w stężeniach między terpenami, konopie charakteryzują się szerokim zakresem aromatów. Zapach stanowi również wskaźnik jakości kwiatów konopi. Powszechnie przyjmuje się, że rośliny, które posiadają silny i ostry zapach są wysokiej jakości i zawierają wysokie stężenia terpenów. Najmocniejsze zapachy wydzielają niezapylone, żeńskie kwiaty konopi, czyli te, z których pozyskiwana jest marihuana.
Wpływ terpenów na działanie konopi
Terpeny wydzielane są w tych samych gruczołach (tzw. trichomach), w których wytwarzane są kannabinoidy, takie jak: THC i CBD. Terpeny mogą działać bezpośrednio oraz w połączeniu z kannabinoidami. Wykazano, że wyizolowane kannabinoidy nie wywierają tak skutecznego działania pojedynczo jak w połączeniu z terpenami. To sprawia, że interakcja terpenów z kannabinoidami kumuluje korzyści związane ze stosowaniem konopi. Zostało to nazwane efektem synergii (ang. effect entourage), co oznacza, że wiele związków roślinnych działa na korzyść organizmu silniej gdy współpracuje ze sobą. Tylko wspólne działanie może przynieść maksymalne korzyści zdrowotne.
Terpeny mogą dać nowe spojrzenie na terapię konopną. Odkrycie pierwszych korzyści zdrowotnych i synergistycznego działania terpenów z kannabinoidami pozwoli na lepsze dobranie ekstraktów konopnych pod określone schorzenie. Obecnie coraz więcej osób zwraca uwagę na ekstrakty o pełnym spektrum, które zawierają więcej związków niż tylko kannabinoidy. Im więcej substancji aktywnych tym pełniejsze działanie terapii.
Z przeprowadzonych jak dotąd badań wynika, że limonen może wykazywać działanie przeciwutleniające THC, a linalol może zwiększać jego właściwości rozluźniające mięśnie. Jednak badania pozostają na wczesnym etapie i dopiero za kilka lat odkryjemy pełną moc możliwości terpenów.