Fobie społeczne. Przyczyny, objawy, leczenie.

Fobia społeczna to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Przez niektórych lekarzy uznawana jest za chorobę cywilizacyjną. Charakterystycznym objawem jest lęk przed wszystkimi lub konkretnymi sytuacjami społecznymi – wyjściem do sklepu, na koncert, a czasem choćby spotkaniem z nieznaną osobą. 

Uspokajające działanie medycznej marihuany, zwłaszcza CBD, nie jest niczym nowym w medycynie. Okazuje się, że kannabinoidy są w stanie wpływać na aktywność neuroprzekaźników odpowiedzialnych za poziom lęku i stresu – GABA. Większość leków przepisywanych pacjentom z fobią społeczną opiera swoje działanie na kontrolowaniu tych substancji.

Fobia społeczna – co to jest?

Fobia społeczna jest zaburzeniem lękowym należącym do grupy zaburzeń nerwicowych. Stąd jej inne nazwy: nerwica społeczna, socjofobia lub zaburzenie lęku społecznego. Nie należy mylić jej z nieśmiałością lub osobowością introwertyczną.

Osoby cierpiące na fobie często chcą brać udział w życiu towarzyskim, jednak silny lęk lub objawy somatyczne im to uniemożliwiają. Najczęściej źródłem obaw jest nie tyle samo przebywanie wśród ludzi, co bycie przez nich ocenionym. 

Fobia społeczna może występować w różnym natężeniu u tej samej osoby na przestrzeni życia, a nawet roku czy miesiąca. Nieleczona choroba niekiedy uniemożliwia wychodzenie z domu i normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Również w trakcie leczenia wszelkie sytuacje mające wpływ na zdrowie psychiczne mogą doprowadzić do nawrotu choroby i nagłego doświadczenia ataku paniki. U niektórych chorych jedynie konkretne wydarzenia społeczne wywołują objawy np. spotkanie sam na sam z nową osobą czy wyjście w tłumne miejsce. 

Nerwica społeczna stwierdzana jest u 7-9 proc. dorosłych, pierwsze symptomy pojawiają się zazwyczaj między 17. a 30. rokiem życia. Dwa razy częściej dotyka kobiet. Jak w przypadku większości zaburzeń lękowych, przy nerwicy społecznej często występują inne zaburzenia psychiczne lub ich objawy m.in. depresja, agorafobia, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych.     

Nerwica – przyczyny

Jak w przypadku większości chorób, przyczyny powstawania fobii społecznej nie są jednorodne u wszystkich. Specjaliści wyróżniają trzy najbardziej prawdopodobne teorie, w podziale na czynniki:

• neurobiologiczne – chorzy mają zaburzoną gospodarkę neuroprzekaźników, przede wszystkim dopaminy; oprócz tego występuje nadreaktywność ciała migdałowatego mózgu;
• genetyczne – ryzyko pojawienia się zaburzenia zwiększa się, jeśli jedno z rodziców choruje na tę chorobę; w przypadku bliźniaków jednojajowych, kiedy jedno z bliźniąt ma zaburzenie lękowe, prawdopodobieństwo jego wystąpienia u drugiego dziecka rośnie o 20-50 proc.;
• poznawczo-behawioralne – lekarze skłaniający się ku tej teorii podkreślają rolę wychowania i wydarzeń w dzieciństwie w rozwoju fobii; wśród nich wymieniane są m.in.:
  • prześladowanie ze strony rówieśników,
  • skupianie się na negatywnych doświadczeniach społecznych i późniejsze unikanie ich,
  • przekonanie o byciu niewystarczającym w oczach innych,
  • nadopiekuńczość ze strony rodziców. 

Objawy fobii społecznej

Przy objawach fobii społecznej należy skupić się na odczuciach chorego podczas sytuacji społecznych. Dla otoczenia osoby z tym zaburzeniem lękowym mogą wydawać się nieśmiałe, skryte, mało towarzyskie. Zazwyczaj odmawiają spotkań w dużej grupie ludzi lub w obcym miejscu. Unikają jedzenia w miejscach publicznych, nie odzywają się w obecności obcych osób i preferują pracę bez bezpośredniego nadzoru. Kiedy choroba wyjątkowo pozwoli im wziąć udział w spotkaniu towarzyskim zachowują powagę i nadmiernie kontrolują swoje zachowanie w obawie przed oceną otoczenia. Mają o sobie niskie mniemanie i panicznie boją się upokorzenia. 

U chorego same wyobrażenie sytuacji społecznej np. wyjścia na miasto lub wystąpienia publicznego wywołuje silny lęk i stres. Często towarzyszą temu objawy somatyczne, takie jak:

• duszności
• czerwienienie się 
• kołatanie serca
• drżenie mięśni (głównie rąk i nóg)
• zawroty głowy
• nadmierna potliwość 
• niekontrolowany płacz lub łzawienie oczu (nerwica nasilona)
• nudności
• parcie na stolec lub mocz
• zaburzenia mowy – jąkanie lub drżenie głosu
• rozmazane widzenie
• szum w uszach

Diagnostyka nerwicy społecznej

Diagnozę fobii społecznej stawia psychiatra na podstawie wywiadu przeprowadzonego z pacjentem. Lekarz ocenia, czy konkretne sytuacje społeczne powodują u chorego lęk oraz czy jego podstawę stanowi głównie strach przed oceną i upokorzeniem przed innymi ludźmi. Bardzo ważne jest, aby pacjent szczerze opowiedział o swoich objawach, ponieważ nerwica społeczna nie jest chorobą widoczną z zewnątrz. Rozpoznanie ułatwia obecność objawów somatycznych, jednak nie wszyscy chorzy doświadczają ich w pełnym spektrum lub nie potrafią początkowo połączyć ich z konkretnymi sytuacjami. 

Znaczącym symptomem jest unikanie ekspozycji społecznej zwłaszcza, jeśli utrudnia choremu normalne funkcjonowanie np. utrzymanie pracy (ponieważ odbywa się w biurze między ludźmi) lub wagarowanie (ze względu na stres odczuwany przez ciągłe ocenianie przez nauczycieli i rówieśników). Chory odczuwa cierpienie ze względu na niemożność prowadzenia życia towarzyskiego, jednak nie potrafi przełamać swojego lęku. Zazwyczaj jego obawy przed upokorzeniem lub oceną są nieuzasadnione. 

W celu określenia nasilenia odczuwanego lęku wykorzystywana jest skala lęku społecznego opracowana przez Michaela Liebowitza. Na jej podstawie lekarz mierzy poziom lęku chorego oraz stopień unikania określonych interakcjach społecznych uznawanych za najczęściej wywołujące objawy choroby. Skala Liebowitza wykorzystywana jest również do mierzenia efektów leczenia.   

Leczenie zaburzeń lękowych i fobii społecznej

Podstawą leczenia fobii społecznej jest psychoterapia, najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym obecnie uznawanym za najbardziej efektywny. W celu doraźnego radzenia sobie z objawami lęku przepisywane są farmaceutyki: SSRI, benzodiazepiny i beta blokery. Nerwica ma różne stopnie nasilenia. Ze względu na duży potencjał uzależniający benzodiazepiny zalecane są jedynie w przypadku silnej fobii lub braku efektów przy leczeniu wcześniejszymi lekami.

Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana przekonań i zachowań pacjenta w sytuacjach społecznych. Psychoterapeuta identyfikuje indywidualne mechanizmy powstawania reakcji lękowych, pomaga zauważyć i zmienić choremu zniekształcone wyobrażenia o sobie czy przeżyciach z przeszłości. Oprócz tego, uczy odpowiednich, zdrowych reakcji na sytuacje stresogenne i stopniowo namawia pacjenta do konfrontacji ze światem zewnętrznym.  

Leczenie fobii społecznej medyczną marihuaną

Uspokajające i przeciwlękowe działanie medycznej marihuany zostało wielokrotnie potwierdzone naukowo. Z powodzeniem wykorzystywane jest w leczeniu zaburzeń lękowych. Z drugiej strony niepokój i panika są jednymi z najczęstszych skutków ubocznych palenia konopi indyjskich.

Wpływ THC na zaburzenia lękowe

Okazuje się, że negatywne objawy pojawiają się zazwyczaj przy zbyt wysokich dawkach THC lub u osób, które mają do nich predyspozycje genetyczne. W badaniu z 2017 roku naukowcy ustalili, że niższa dawka THC (7.5 mg podawane doustnie) uspokajała badanych podczas potencjalnie stresującego wydarzenia. Z kolei wyższa dawka (12.5 mg) obniżała nastrój i podnosiła poziom stresu.

Działanie CBD na uogólnione zaburzenia lękowe

CBD nie wykazuje tego typu efektów niezależnie od dawki. Co więcej, może zahamować negatywne oddziaływanie THC. 300-600 mg kannabidiolu podane doustnie powodowało wyraźne zmniejszenie zachowań lękowych i niepokoju zarówno u zdrowych pacjentów, jak i tych ze zdiagnozowanymi zaburzeniami zaburzeniami lękowymi, w tym społecznymi.

Brakuje badań dotyczących długotrwałego stosowania kannabinoidów u osób z socjofobią. Jednak potwierdzono wpływ układu endokannabinoidowego na objawy lękowe, takie jak odczuwanie strachu, lęku i niepokoju. W sytuacjach stresowych odpowiada on za właściwą reakcję i reguluje emocje. We współpracy z układem dopaminergicznym oraz osią podwzgórze-przysadka-nadnercza utrzymuje równowagę pomiędzy stresem a dobrym samopoczuciem. Stąd wniosek, że jego regulowanie za pomocą kannabinoidów może pomóc w walce z fobią społeczną na dłuższą metę.

Medyczna marihuana a fobie społeczne – podsumowanie

Medyczna marihuana nie jest jeszcze oficjalnie zarejestrowanym sposobem leczenia zaburzeń społecznych w USA. Prawdopodobnie ze względu na dużą skłonność osób z socjofobią do nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych w celu tłumienia stresu i lęku w sytuacjach społecznych.

Wprowadzenie kannabinoidów na pewno wymaga konsultacji z doświadczonym lekarzem w prowadzeniu terapii medyczną marihuaną. Nie zaleca się samodzielnego leczenia. Jak potwierdziły badania, zbyt wysokie dawki THC mogą wywołać efekt odwrotny od zamierzonego. Warto zasięgnąć opinii lekarskiej w kwestii odpowiedniego wyboru preparatu, który sprawdzi się u pacjentów z fobią społeczną.