Fibromialgia. Przyczyny, objawy, leczenie

Fibromialgia – co to jest?

Fibromialgia to trudna do zdiagnozowania niezapalna choroba reumatyczna. Szerzej znana stała się po tym, jak przyznała się do niej piosenkarka Lady Gaga. Choroba objawia się głównie bólem rozchodzącym się po całym ciele i utrudniającym normalne funkcjonowanie. 

Często ma swoje źródło w traumatycznym wydarzeniu, urazie fizycznym, operacji lub infekcji zapalnej. W innych przypadkach objawy nasilają się stopniowo bez konkretnej przyczyny. 

Schorzenie występuje u 3-6 proc. populacji, z czego nawet dziesięciokrotnie częściej chorują kobiety. Pierwsze objawy pojawiają się między 30. a 50. rokiem życia. W Polsce nigdy nie przeprowadzono badań, które określałyby ilość chorych, ale odsetek prawdopodobnie jest zbliżony. Wielu Pacjentów nadal pozostaje niezdiagnozowanych, ponieważ fibromialgii nie da się potwierdzić badaniami krwi ani obrazowymi. 

Fibromialgia – przyczyny choroby 

Przyczyny fibromialgii są bardzo różne. Choroba nie jest dobrze zbadana, dlatego lekarzom trudno z całkowitą pewnością wyszczególnić przyczyny. Do najbardziej prawdopodobnych czynników rozwoju dolegliwości należą: 

• genetyka – jeśli w rodzinie występowały wcześniej przypadki choroby, prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta 
• fizyczny lub psychiczny uraz w przeszłości
• przebyta infekcja wirusowa 
• problemy ze snem
• palenie
• nadwaga 
• przewlekły stres

Dobry lekarz od fibromialgii rozróżnia odmianę pierwotną i wtórną. Wtórna powodowana jest przez inne choroby współistniejące m.in. toczeń, zapalenie stawów, boreliozę, sarkoidozę, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, depresję lub stany lękowe. 

Objawy fibromialgii

Podstawowym objawem jest przewlekły ból o zmiennym nasileniu rozchodzący się po całym ciele. Zazwyczaj rozpoczyna się w odcinku szyjnym lub lędźwiowym kręgosłupa, następnie promieniuje na kolejne obszary: całe plecy, klatkę piersiową i grupy mięśni okołostawowych. Aktywność fizyczna zwiększa odczuwanie bólu. Życie z fibromialgią z czasem staje się coraz trudniejsze.

Drugim symptomem, który uznawany jest za konieczny do zdiagnozowania choroby, jest wrażliwość na ucisk konkretnych punktów w ciele nazywanych tender points. Znajdują się one w miejscach przyczepu ścięgien lub ich przebiegu. Jest ich 18 w całym ciele. Znajdują się m.in. na potylicy, dolnym odcinku szyi, żuchwie, żebrach, kolanach, barkach, w różnych miejscach pleców, klatki piersiowej i pośladków.

Poza objawami związanymi z bólem, wśród symptomów choroby lekarze wymieniają:

• przewlekłe zmęczenie
• zaburzenia snu
• sztywność niektórych części ciała, głównie rano
• migreny
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego)
• ciągle zimne stopy lub dłonie
• nadmierna potliwość
• wrażliwość na zimno, ciepło, światło i zapachy 
• trudności poznawcze, mgła mózgowa
• niemiarowa praca serca 
• suchość w jamie ustnej
• duszności
• zawroty głowy
• uczucie obecności ciała obcego w gardle
• zaburzenia nastroju
• stany depresyjne
• zaburzenia lękowe

Fibromialgia nie jest uznawana za chorobę progresywną, chociaż u niektórych z czasem widać nasilenie objawów. Zazwyczaj symptomy ulegają czasowym fazom zaostrzenia i remisji. Zdarzają się Pacjenci, którzy zupełnie przestają doświadczać objawów. Jednak jest to choroba nawracająca, dlatego stan takich osób określa się jako “długoterminową remisję”.  

Rodzaje fibromialgii

Przypuszczalnie istnieją różne rodzaje fibromialgii, które różnią się między sobą umiejscowieniem bólu i towarzyszącymi symptomami. W zależności od odmiany choroby fazy zaostrzenia i remisji są różnej długości, istnieje też większe prawdopodobieństwo wyzdrowienia.

Diagnostyka choroby

Fibromialgia bywa problematyczna w diagnostyce, ponieważ nie jest widoczna w żadnych badaniach obrazowych czy krwi. W celu jej zdiagnozowania najlepiej udać się do reumatologa, jednak nie wszyscy lekarze uznają istnienie tej choroby. W rzeczywistości może ją stwierdzić również lekarz rodzinny. Zazwyczaj od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija ok. 5 lat. 

Do 2010 roku rozpoznanie następowało po stwierdzeniu bólu w 11 z 18 punktów tkliwych na ciele. W 2010 i 2016 roku Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne wprowadziło nowy system diagnozowania. Oparty jest na wysokości indeksu bólu (musi przekraczać 7 pkt.) we wskazanych przez Pacjenta miejscach oraz wskaźniku nasilenia pozostałych objawów (powyżej 5 pkt.), takich jak zmęczenie, zaburzenia snu i zaburzenia poznawcze. Dodatkowo symptomy muszą być obecne przez minimum 3 miesiące i nie mogą być spowodowane innymi schorzeniami.

Chociaż choroba fibromialgia nie jest widoczna w badaniach, istnieje teoria, że chorzy mają podwyższony poziom cytokin w surowicy. Wpływają one na funkcjonowanie współczulnego układu nerwowego, jakość snu oraz modulują powstawanie i nasilenie bólu.

W diagnostyce konieczne jest wykluczenie innych chorób, dlatego lekarz może zlecić pełną morfologię krwi zorientowaną na zbadanie funkcji tarczycy i nadnerczy. Nadczynność tarczycy może wywoływać objawy podobne do fibromialgii. Zalecane jest również oznaczenie poziomu witaminy D, ponieważ jej niedobory też powodują zbliżone symptomy.  

Fibromialgia – leczenie 

Leczenie oparte jest głównie na łagodzeniu bólu. W drodze do całkowitego wyzdrowienia kluczowe znaczenie ma jednak psychoterapia, edukacja na temat higieny snu i nauka technik relaksacyjnych w celu przeciwdziałania przewlekłemu stresowi. 

Fibromialgia – leki

Fibromialgia – co pomaga? Pierwszym krokiem jest zazwyczaj wdrożenie farmakoterapii lekami przeciwbólowymi i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Niestety, przynosi ona zadowalające efekty u zaledwie 25 proc. Pacjentów. Najbardziej skutecznym z leków jest tramadol, który ma silne działanie uzależniające. Tak samo jak benzodiazepiny przepisywane w celu rozluźnienia mięśni. 

Zdecydowanie lepiej sprawdza się farmakoterapia lekami antydepresyjnymi, zwłaszcza nowszej generacji z grup SSRI (fluoksetyna, citalopram, paroksetyna) i NSRI (wenlafaksyna, duloksetyna, milnacipran). Przed zastosowaniem tych leków lekarz powinien wykonać dokładny wywiad dotyczący zaburzeń psychologicznych i uważnie obserwować Pacjenta w trakcie terapii. 

Psychoterapia

Liczne badania wskazują na psychologiczne podłoże fibromialgii. Dlatego też, wdrożenie psychoterapii prowadzonej przez specjalistów doświadczonych w pracy z tym schorzeniem, jest konieczne. Najlepsze efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna, w trakcie której leczeniu podlegają również zaburzenia snu i lęki. 

Fizjoterapia 

Fizjoterapia pomaga zmniejszyć dolegliwości bólowe. Powinna opierać się na łagodnych formach ruchu, ponieważ nadmierny wysiłek fizyczny może przynieść odwrotny skutek. Do polecanych w leczeniu fibromialgii metod fizjoterapeutycznych należą ćwiczenia na rowerze stacjonarnym, marsz, zajęcia z rytmiki i tańca, joga, tai-chi, bieganie i ćwiczenia w wodzie. 

Ciąża u chorych

Niestety, istnieje wciąż niewiele badań, które skupiałyby się na ciężarnych kobietach z diagnozą fibromialgii. Z założenia nie wpływa ona znacząco na prawdopodobieństwo zapłodnienia, jednak objawy choroby m.in. ból, stres i przewlekłe zmęczenie mogą ulec nasileniu w trakcie ciąży.

Większość mocnych leków przeciwbólowych nie jest bezpieczna dla ciężarnych kobiet. Należy na czas ciąży przerwać farmakoterapię, oczywiście po konsultacji z lekarzem. Zamiast niej można wdrożyć metody alternatywne, takie jak lekkie ćwiczenia, jogę, masaż czy medytację. 

Fibromialgia niestety zwiększa prawdopodobieństwo poronienia. W 2010 roku izraelscy lekarze przebadali 112 kobiet, z których 10 proc. poroniło. Oprócz tego Pacjentki rodziły mniejsze dzieci, posiadały wyższy poziom cukru we krwi i płynu owodniowego. Z kolei rzadziej zdarzały się u nich przedwczesne porody i cesarskie cięcia. 

Alternatywne metody w leczeniu fibromialgii

Wobec niskiego wskaźnika skuteczności farmakoterapii wielu chorych wybiera alternatywne metody leczenia. Najczęściej polecane są:

• krioterapia – zmniejsza ból i zwiększa wydzielanie endorfin
• ultradźwięki, terapia falą uderzeniową – leczą ból mięśni
• terapia laserem biostymulacyjnym – obniża ból, zmniejsza stany zapalne, obrzęki i usprawnia regenerację tkanek miękkich
• hydroterapia – dzięki niej leczenie objawowe jest bardziej efektywne 
• akupunktura
• joga

Dodatkowo ważnym elementem w terapii chorych na fibromialgię jest dieta bogata w tryptofan – substancję, która wspomaga produkcję serotoniny w organizmie. Tryptofan znajdziemy w rybach (tuńczyk, dorsz), serach (mozzarella), mleku, chudym mięsie i produktach sojowym. Największą zawartość wykazują pestki dyni (576 mg na 100 g). 

Ostatnie badania pokazują również wysoką skuteczność stosowania diety Low FODMAP, czyli sposobu żywienia opartego na spożywaniu produktów niefermentujących. Nie jest to dieta przeznaczona do długofalowego stosowania, ale może być wdrażana w trakcie zaostrzenia objawów.

Drugim sposobem odżywiania, który wspomaga łagodzenie objawów fibromialgii jest dieta laktowegańska lub lakto wegetariańska. Już po czterech tygodniach jej stosowania wraz z fizjoterapią chorzy obserwowali zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Medyczna marihuana a fibromialgia

Badania wskazują, że CBD jest w stanie wpływać na aktywność komórek przekazujących informacje o bólu oraz tych, które powodują stany zapalne w organizmie. Ta właściwość kannabidiolu jest już szeroko wykorzystywana m.in. w schorzeniach nowotworowych, a teraz również w fibromialgii. 

Dolegliwości bólowe

W badaniach chorzy przyjmujący medyczną marihuanę obserwowali zmniejszenie bólu już po 2 godzinach od zażycia substancji. Oprócz tego konopie indyjskie mają terapeutyczny wpływ również na problemy ze snem oraz lęki i depresję. Podobne działanie wykazuje nabilon – syntetyczny kannabinoid.

Dużą zaletą kannabinoidów jest fakt, że – w przeciwieństwie do przeciwbólowych leków opioidowych – nie wzrasta na nie tolerancja i nie powodują uzależnienia. Zalecane jest rozpoczęcie leczenia CBD od najmniejszej dawki i stopniowe zwiększanie jej o 5-10 mg na dobę. Nie ma określonej dawki zalecanej dla osób cierpiących na fibromialgię, ale zazwyczaj jest ona dość wysoka. 

Skutki uboczne w przypadku stosowania kannabinoidów są raczej łagodne, zwłaszcza w porównaniu ze skutkami farmakoterapii. Najczęstszymi z nich są zawroty głowy, suchość w ustach, uczucie senności. 

Fibromialgia jest jeszcze mało znaną chorobą. Cierpiące na nią osoby muszą często na własną rękę szukać rozwiązań, które przyniosą im ulgę. Patrząc na dostępne opcje, marihuana medyczna wydaje się wartym spróbowania sposobem ze względu na niewielkie skutki uboczne i wysoką skuteczność w innych schorzeniach objawiających się przewlekłym bólem.